Nee, in Noord-Nederland is geen sprake van maffiapraktijken. ‘Gelukkig niet’, zegt Henk van de Bunt, hoogleraar Criminologie aan de Erasmus Universiteit. ‘Maar wij kunnen er ook wat van. Misdaad in Nederland is minder spectaculair, maar ook minder zichtbaar in het openbare leven.’
Nederlandse criminelen blinken volgens Van de Bunt uit in organiseren. ‘Daar kunnen hun Italiaanse vakbroeders nog veel van leren’, zegt hij tijdens een lezing in het Academiegebouw op 4 december. Maar slim kun je criminelen nou ook weer niet noemen. Sterker nog, Van de Bunt, die betrokken was bij de analyse van de 150 dossiers uit de Monitor Georganiseerde Criminaliteit, vindt ze ‘per definitie dom’.
Een tijd lang dacht de politie dat de georganiseerde misdaad hiërarchisch was, inderdaad: net als de roemruchte maffia-organisaties in de film. Met dit in het achterhoofd besloot de politie gebruik te maken van informanten uit het milieu. Criminelen die in ruil voor tips met rust werden gelaten door politie en justitie. Ze gingen rustig hun gang. Het ging zelfs zover dat de politie ze hielp om drugs Nederland binnen te smokkelen. ‘Gecontroleerde doorlevering’, werd dat genoemd. Het draaide eropuit dat de informanten de winst in eigen zak steken en met de noorderzon verdwenen voordat ze ook maar één snipper zinvolle informatie aan de politie hadden doorgespeeld. ‘Jarenlang liet het Openbaar Ministerie zich op het verkeerde been zetten’, aldus Van de Bunt.
De grote jongens van de vaderlandse georganiseerde misdaad lijken ook in andere opzichten niet op de capo’s van de Italiaanse maffia. De maffiabazen willen de legale markten beheersen, Nederlandse criminelen gaat het puur om winst. ‘Ze vertonen zakelijk gedrag. Ze hebben wat weg van moderne ondernemers,’ stelt Van de Bunt. ‘Ze opereren in illegale markten en voorzien in de illegale vraag die in de maatschappij betstaat. Gewone bedrijven kunnen die producten niet leveren.’ Nederlandse maffiosi zijn sterk gedreven door hebzucht. Daarin zijn ze heel succesvol. ‘Tot op de dag van vandaag ben ik verbaasd over de omzet die ze maken. Denk aan bedragen van dertig tot veertig miljoen. In de vastgoed kan het oplopen tot negentig miljoen.’
Opvallend is dat Nederlandse criminelen hun inkomsten netjes melden bij de belastingdienst. Van de Bunt: ‘Als je het niet meldt, kun je het immers ook niet uitgeven.’
Het verbaast Van de Bunt ook voor hoe weinig soms directeuren en notarissen om te kopen zijn. Juist notarissen zouden er volgens Van de Bunt voor moeten zorgen dat verdachte handelingen aan het licht komen, maar vaak maken ze daar geen werk van. ‘Als je een notaris vraagt waarom niet, antwoordt hij: als ik veel tijd steek in het melden van duistere zaken, wie betaalt daar dan voor?’
Habon Abdulahi
