Die Welt van de Groninger filmmaker Alex Pitstra was de openingsfilm op het Rotterdams Filmfestival in Groningen. Een autobiografisch verhaal over een jonge Tunesische dvd-verkoper die droomt over een beter leven in Europa.
De première van Die Welt was op 26 januari in Rotterdam. Vier dagen later lag de rode loper uit in Forum Images. Een droom voor iedere filmmaker.
‘Een leuk feestje met veel bekenden, veren in mijn kont en hier en daar een opbouwend advies. Alleen al het feit dat Die Welt op het IFFR draait en je in je eigen stad het festival mag openen! De film is deels gefinancierd door een subsidie uit Qatar, een stimuleringsfonds voor jonge Arabische filmmakers waar ik aanspraak op kon maken omdat mijn vader Tunesiër is. De film draaide al op het filmfestival in Doha. Via de programmeur in Doha is Die Welt in Rotterdam terechtgekomen en via Rotterdam in Groningen.’
In Die Welt wordt grotendeels Arabisch gesproken.
‘Mijn vader verliet ons toen ik vier was, Arabisch heb ik nooit geleerd. Ik heb op fysiologisch niveau bekeken wat er werd gezegd. Ik heb geprobeerd aan te voelen of het klopte. Ik werkte samen met een Tunesische assistent-regisseur. Als ik twijfelde, liet ik de teksten letterlijk vertalen. Een deel van de dialogen is uitgeschreven, maar in lange scènes waarin mensen over hun leven vertellen wordt geïmproviseerd.’
Is de film een documentaire of fictie? Of vervagen die grenzen?
‘Fictie in de werkelijkheid kun je het noemen, een neorealistische stroming. De personages spelen zichzelf. De vader van Abdallah is in werkelijkheid mijn eigen vader en Abdallahs zusje mijn halfzus. Ik vind labels plakken niet interessant. Het is interessant om te spelen met deze twee werelden. Steeds meer filmmakers tasten de grenzen tussen fictie en werkelijkheid af. Het levert persoonlijke films op, die met een klein budget en een compacte crew worden gemaakt.’
Je vader verliet jullie toen je vier was. Op je zestiende nam je de achternaam van je moeder aan. Dat getuigt van weinig sympathie voor je vader.
‘Mijn vader liet ons in de steek. Ik vond niet dat hij het verdiende dat ik zijn naam droeg. Hij heeft nauwelijks bijgedragen aan mijn opvoeding. Ik heb van hem leren fietsen en hij kon een voetbal hoog de lucht in schoppen. Maar ik herinner me ook de ruzies en het servies dat aan diggelen ging. Toen ik 25 was, nam hij contact op. Ik was enorm op mijn hoede. Vertrouwde hem voor geen cent, wilde onderzoeken wat zijn drijfveren waren. Zocht een verklaring. Ondertussen werd ik hartelijk ontvangen door zijn Tunesische vrouw en mijn halfzusje. Een warm bad. Een tweede thuis. Een deur die altijd open staat.’
Jouw moeder was zijn ticket naar Europa. Heb je daar nu begrip voor?
‘Ik kan me voorstellen dat mijn vader koos voor een Europese vrouw. Illegaal oversteken naar Italië of een huwelijk zijn de enige opties om te ontsnappen. Europa bleek een illusie die uit elkaar spatte. Mijn vader was een jonge avontuurlijke vent. Mijn moeder werd verliefd op hem. Of mijn vader van mijn moeder hield? Het klikte. Ze hebben een leuke tijd gehad samen. Maar de relatie was niet gelijkwaardig. In Nederland had mijn moeder het voor het zeggen. De twee culturen botsten zodanig dat mijn vader terugging. Mijn ouders hebben elkaar tijdens de productie voor het eerst in 27 jaar weer ontmoet. In de Souffleur, het café tegenover de Schouwburg. Mijn moeder had ergens nog sympathie voor mijn vader.
‘Ik kan me nu voorstellen dat ik hetzelfde zou doen. In Tunesië is veel werkloosheid, het toerisme is teruggelopen na de revolutie. Mensen zijn op elkaar aangewezen. Het is nou net de jus op de aardappelen als één of twee familieleden in Europa wonen.’
Het is ironisch, je vader speelt in de film de vader van een jongen die jij had kunnen zijn als je in Tunesië was opgegroeid.
‘Ik kan films maken omdat ik in Nederland woon. In Tunesië had ik dvd’s gekopieerd. Misschien was ik werkloos geweest. Mijn vader is ook zijn baan kwijtgeraakt. Hij heeft nu een winkeltje met mijn neef, die de film co-regisseerde. Mijn neef doet nu een opleiding tot automonteur, terwijl hij ook graag filmmaker had willen worden. Wat dat betreft heeft de revolutie niets opgeleverd. Tunesië was een politiestaat, mensen werden er gemarteld. Opvattingen over politiek staan nog in de kinderschoenen. Die verander je niet een, twee, drie. Dat zie je terug in de film in de scène bij de kapper waarin de mannen discussiëren welke kant het op moet. Tunesië is op zoek naar een nieuwe identiteit.’
Is Die Welt de spiegel in je zoektocht naar je eigen identiteit?
‘Je identiteit is gewoon het verhaal dat je over jezelf vertelt. Welk medium je daarvoor gebruikt, een boek, een schilderij of een film, maakt in feite niet uit. Ik heb de film uit mijn onderbewustzijn gemaakt, allerlei niveaus gaan terug naar mijn wortels. Daardoor ben ik dingen beter gaan begrijpen die ik op een andere manier niet begreep of besefte. Een proces van creatieve zelfontwikkeling, dat weer leidt naar het volgende project.’
Er staat een nieuwe film op stapel?
‘Ik ben net terug uit Rotterdam om over de financiering van mijn volgende film te praten. Een documentaire. Dit keer zonder fictie. Een diaspora van half-Tunesische kinderen zoals ik. De film volgt mijn Zwitserse halfzusje en nichtje dat in het Noorden van Zweden woont. Het zijn twee op zichzelf staande verhalen die ik spiegel. Ik zoek mijn halfzusje en nichtje op in hun eigen leefomgeving en we gaan samen naar Tunesië. Maar, zover is het nog niet. Eerst de distributie van Die Welt. Die moet natuurlijk wel de wereld over. Het zou prachtig zijn als ie in Tunesië gaat draaien.’
Die Welt
Die Welt vertelt het verhaal over de 23-jarige Abdallah, een jonge dvd-verkoper in het Tunis van na de jasmijn-revolutie, het protest van de bevolking tegen werkloosheid, corruptie, censuur en tegen president Ben Ali begin 2011. Als Abdallah een scharrel krijgt met een Nederlandse vrouw, begint hij te dromen over een toekomst in Europa, of Die Welt, zoals zijn vader het noemt. Die Welt is het autobiografische verhaal van filmmaker Alex Pitstra, de zoon van een Tunesische vader en een Nederlandse moeder. Eind jaren 70 was Alex’ moeder het ticket naar het beloofde land voor zijn vader.
Alex Pitstra
Naam: Alex Pitstra
Geboren als: Karim Alexander Ben Hassen, (Dordrecht, 8 april 1979)
Woonachtig: sinds 1992 in Groningen
Opleiding: Noordelijke Hogeschool Leeuwarden: Communicatie, richting Audiovisueel, Rijksuniversiteit Groningen: Kunst, Cultuur & Media
Films: Mix Tape (2004)
Photonic Cello (2005)
Solex (2006)
Het Huwelijk (2007)
Zeeduivel (2010)
Tragic Relieve (2011)
Die Welt (2012)
