In 2009 en 2019 gingen ze massaal de straat op, en nu opnieuw. Volgens pianiste Setareh Nafisi is het aan vrouwen te danken dat de huidige protesten in Iran kansrijker dan ooit zijn.
De heftige protesten in Iran begonnen in september na de arrestatie van Mahsa Amini. Zij zou, volgens het islamitische regime, haar hoofddoek niet goed hebben gedragen. Amini overleed op 16 september aan de gevolgen van het geweld dat de politie bij de arrestatie gebruikte.
‘Dat is niet de enige reden voor deze opstand’, zegt pianiste Setareh Nafisi die in augustus 2020 de Hanze-masteropleiding New Audiences and Innovative Practice afrondde. ‘Het was vooral een trigger.’ De dood van Amini laat volgens haar een groot probleem zien in het land: de onderdrukking van de bevolking.
‘Natuurlijk maak ik me zorgen… protesteren is gevaarlijk’
Setareh Nafisi woont inmiddels tien jaar in Nederland. Ze pakte de kans om naar Nederland te emigreren met beide handen aan. In Groningen studeerde ze piano, compositie en improvisatie aan het Prins Claus Conservatorium.
Veel van Setarehs familie en vrienden wonen nog Iran. Contact met hen opnemen is moeilijk: het regime blokkeert het internet. ‘Natuurlijk maak ik me zorgen’, zucht ze. Haar vader is politicus, maar hij gaat niet meer naar zijn werk. Hij is tegen het regime. Haar zwager gaat elke avond de daken op om tegen het regime te schreeuwen en een bevriende musicus is opgepakt door de moraalpolitie.
‘Protesteren is gevaarlijk’, vervolgt Setareh. ‘Het regime doet alles om aan de macht te blijven. Ze schieten mensen dood en pakken tegenstanders op. Deze opstand laat zien dat de mensen er echt genoeg van hebben. Ze weten dat er een kans is dat ze niet terugkomen als ze de straat op gaan.’
Wie zich niet aan de regels houdt wordt gekleineerd
Setareh kent de moraalpolitie maar al te goed: ‘Elk Iraans meisje doet traumatische ervaringen met hen op.’ De moraalpolitie controleert of mensen zich houden aan de regels van het regime. Met name vrouwen zijn de dupe, want zij moeten zich houden aan kledingvoorschriften. ‘Maar de regels veranderen. Je moet je hoofddoek op een bepaalde manier dragen, en als één of andere leider een seksdroom heeft gehad over een vrouw die haar broek in haar laarzen droeg, dan mag je dat dus ook niet meer doen.’
Wie zich niet aan de regels houdt, wordt gekleineerd: ‘Dan zeggen ze dingen als je bent een bitch of je wilt gewoon geneukt worden hè?, om maar een paar voorbeelden te noemen.’ De moraalpolitie weet precies wat ze moeten zeggen om je als vrouw slecht te laten voelen. En niet alleen dat. ‘Vrouwen gaan altijd angstig over straat. Mijn zus durft niet meer buiten te lopen, ze gaat altijd met de auto.’
Als je belooft dat je je goed zult gedragen, bellen ze je man of je vader die je moet komen ophalen
Opgepakt worden kan ook nog. ‘De moraalpolitie heeft grote busjes waar je in wordt gegooid met meerdere vrouwen tegelijk. Dan kom je op een politiebureau waar ze foto’s van je maken. Je moet een formulier ondertekenen waarin je belooft om je voortaan goed te gedragen. Daarna bellen ze je man of je vader die je moet komen ophalen.’ Setareh maakte dit meerdere malen mee. ‘Net als elke Iraanse vrouw. Als ik het nu vertel, klinkt het te bizar voor woorden. Het is zo kleinerend.’
Ondanks de gevaren blijven mensen massaal de straat op gaan. Ook in Nederland zijn er protesten, hoewel die ook voor de Iraniërs hier niet geheel zonder risico zijn. ‘Het regime heeft overal mensen. Die maken profielen van de demonstranten en houden dat allemaal bij.’ Veel Iraniërs in Nederland zijn daarom ook erg voorzichtig. Setareh kan haar vaderland niet zonder gevaar bezoeken.
We hebben geleerd van de vorige protesten. We zijn harder… we willen NU verandering
Of er daadwerkelijk een revolutie zal plaatsvinden, weet ze niet. Ze moet denken aan de zuiveringen van 1979, toen het regime aan de macht kwam. ‘Er zij toen zoveel mensen vermoord. Mijn oom werd in zijn eigen huis doodgeschoten, voor de ogen van mijn neefje. Zulke dingen zullen weer gebeuren als de machthebbers deze opstand de kop indrukken.’
Toch is ze hoopvol, want de protesten zijn overgegaan in een poging tot een revolutie. ‘We hebben geleerd van de vorige protesten. Onze eisen en uitspraken zijn harder. We willen geen referendum over verandering meer, we willen NU verandering. Drie jaar geleden durfde nog niemand Dood aan het regime te zeggen. Nu roept iedereen dat overal. En het is geweldig dat vrouwen deze beweging leiden. Iedereen gebruikt de slogan woman, life, freedom. Mannen in ons land steunen ons massaal. Het gaat om gelijkheid en vrijheid, om loskomen van de onderdrukking.’
En met elk protest klinkt de roep om verandering luider. ‘Deze revolutie, zelfs als die mislukt, geeft alleen maar meer hoop voor de volgende.’
______________________________________________________________
AANVULLING/CORRECTIE
In de papieren versie van dit artikel (in MAG, # 5) staat dat Setareh als docente aan het Prins Claus Conservatorium is verbonden. Dit is niet juist. Setarehs aanstelling gold slechts voor de duur van het project The World We Live In.
Foto (fragment): Artin Bakhan
