Interview collegevoorzitter Pijlman

Langstudeerboete, sociaal leenstelsel, verhoging van de BSA-norm: de druk is dit jaar hoog voor studenten. Te hoog, vindt voorzitter Henk Pijlman. ‘De langstudeerboete moet weg en ik zou willen dat het recht om een tweede studie te volgen tegen het normale collegegeldtarief weer wordt ingevoerd.’

In uw openingsrede nam u het nadrukkelijk op voor de studenten. Hebben ze het zo zwaar? 

‘De komende twee jaar zullen we de langstudeerboete in ieder geval wel houden. De formatie zal immers niet makkelijk zijn. Daarnaast zetten we de rendementen op scherp. We hebben afspraken moeten maken in het prestatiecontract met het Ministerie van Onderwijs en de gevolgen zijn dat ook wij de BSA-norm hebben verhoogd tot 48 studiepunten. Dat gaat nu in.

‘De derde verzwaring is de invoering van het sociaal leenstelsel. Dat betekent dat je als student minimaal drieduizend euro bijdrage van de Staat mist. Dat heet dan een sociaal leenstelsel. Maar ik vraag me af wat er nu eigenlijk zo sociaal aan is. Het enige sociale is dat je voor een iets lager rentetarief leent dan bij een bank.

‘Als het sociale leenstelsel wordt ingevoerd, vraag ik me af hoe lang we DUO nog nodig hebben. Of spreken we dan af dat het sociale leenstelsel onder garantie van de staat wordt uitgevoerd door particuliere banken? Dat kan namelijk prima. Maar wat betekent dat dan voor Groningen? Daar heb ik nog niemand over gehoord.

‘Dan heeft het kabinet ook nog bedacht dat een tweede studie straks verboden is. Maar stel dat je in 2008 besloot om aan de Hanzehogeschool Vastgoed & Makelaardij te gaan studeren. Die sector was booming, de bomen groeiden tot in de hemel. Dan heb je vier jaar gestudeerd, alles gedaan wat moest, en de sector gaat compleet onderuit. Banenkans nihil en wij zeggen: jammer, je tijd is om. Had je maar anders moeten kiezen. Dat vind ik totaal onredelijk. We leggen de rekening veel te veel bij de studenten neer.’Met welke maatregel heeft u de meeste moeite?

‘Het leenstelsel accepteer ik dan maar, maar dan vind ik wel dat de langstudeerboete weg moet en ik zou willen dat het recht om een tweede studie te volgen tegen het normale collegegeldtarief weer wordt ingevoerd.’

Een tweede studie na je eerste of twee tegelijkertijd?

‘Beide mag. Wanneer het sociaal leenstelsel is ingevoerd, moet je het toch al helemaal zelf betalen. Maar je krijgt dan in ieder geval niet dat je ook nog eens tienduizend euro collegegeld moet betalen. Daarmee tref je de student veel te zwaar en maatschappelijk gezien vind ik het ook zeer onverstandig.

‘Mocht de Staat weigeren om de tweede studie te betalen omdat het te duur is, dan moeten universiteiten en hogescholen het misschien maar zelf gaan betalen. Dat is dan onze bijdrage aan de crisis.’

Kan dat niet sowieso?

‘Dat kan natuurlijk, maar het is niet de bedoeling dat je gratis een groep studenten opleidt. Je zou het moeten beperken tot hoogstens een aantal crisisjaren, maar de Staat zou het gewoon weer mogelijk moeten maken, niet wij.’

Zullen studenten afhaken of helemaal niet gaan studeren?

‘Zestig procent van de hbo-studenten in Nederland zijn eerste-generatie studenten. De meerderheid heeft dus ouders die geen hoger onderwijs genoten hebben. Wat gaat het voor hun betekenen dat studeren vooral financieel, maar ook op andere gebieden, veel zwaarder wordt?’

Al jaren legt de HG de nadruk op actieve studenten en excellentie. Tegelijkertijd bestraft de regering juist studenten die te actief zijn buiten hun studie.

‘Dat is deels waar, maar wij hebben er wel voor gezorgd dat onze actieve studenten niet gestraft worden. We hebben vanaf dit jaar het profileringsfonds. We krijgen een paar ton om mensen te compenseren die door een bestuursjaar in de problemen komen. In september zullen we studenten informeren over hoe ze daar gebruik van kunnen maken. Daarnaast hebben we, samen met de RUG, hartstikke goeie regelingen op het gebied van bestuursbeurzen.’

Eind vorig schooljaar heeft de HG een prestatiecontract opgesteld dat per 1 september in zou gaan. Toch is het nog niet van kracht. Wat is er misgegaan?

‘De afspraak was dat het kabinet half juli aan ons zou mededelen wat ze vindt van ons prestatiecontract. Dan konden wij daarop reageren en met hen in gesprek gaan. Dat zou op 1 augustus afgerond zijn en op 1 september in werking treden.

‘Om het prestatiecontract door de Eerste Kamer te krijgen had de regering de steun van de SGP nodig. Die wilde echter weten of het niet in strijd was met artikel 23 (vrijheid van onderwijs, red.). Hoe dicht mag de overheid tegen een onderwijsinstelling aanzitten, vroeg de SGP zich af.  Zijlstra heeft daar advies over gevraagd aan de Raad van State. Die zeiden dat het zo niet kon. Zijn opvolger moet dus het hele wetgevingstraject overdoen en in ieder geval wordt deze fase van het prestatiecontract dus een pilot.’

Is het prestatiecontract nog wel bindend als het een proef is?

‘Zijlstra zegt dat er in de derde week van september, wanneer de nieuwe Kamer terugkomt, meteen een voorstel zal liggen en hij gaat er vanuit dat het heel snel afgetikt kan worden omdat de meeste partijen niet tegen dit principe zijn. Op 10 september krijgen wij te horen wat de regering van ons plan vindt. Als alles goed verloopt, zouden we op 1 november kunnen tekenen. Laten we maar hopen dat dat ook zo is.’

Is uitstel een voor- of nadeel voor de HG?

‘Voor ons zitten er twee kanten aan. Je hebt aan de ene kant de prestaties waar je op gekort kunt worden. Als je daar geen contract voor hoeft te sluiten, is dat natuurlijk helemaal geen ramp, eerder een meevaller. Maar aan de andere kant zitten de centers of expertise, zowel Healthy Ageing als Energy, waar je per jaar acht miljoen subsidie voor kunt krijgen. Plus een aantal toezeggingen op andere terreinen, zoals het kunstenconvenant.’

Is die al die bemoeienis niet desastreus voor het hoger onderwijs?

‘Wij zijn een publieke instelling en werken met belastinggeld. Dat je daar strenge verantwoordingsmaatregelen en kwaliteitseisen aan verbindt, vind ik logisch. Daar heb ik geen moeite mee.

‘We worden wel te veel geregeerd door wantrouwen. Wantrouwen betekent: meer regels. Meer regels leiden tot meer bureaucratie en hogere kosten. Een nieuw kabinet en ook de nieuwe Kamer zullen meer uit moeten gaan van vertrouwen. Niet op ieder slak zout leggen. De basis en de structuur moeten goed zijn en de bereidheid tot publieke verantwoording groot. Maar ik snap wel dat vertrouwen moeilijk is als je bijvoorbeeld deze zomer weer moeten horen dat sommige onderwijsinstellingen zich bezighouden met derivatenhandel.’

Daar doet de HG niet aan?  

‘Nee, wij doen alleen aan schatkistbankieren, de meeste veilige manier van bankieren. Het zou mij niet verbazen als dat binnenkort verplicht wordt voor iedere overheidsinstelling. Maar het blijft wel apart dat mensen in de publieke sector zich met dit soort zaken bezighouden. Daar word je natuurlijk ook wantrouwig van. Mensen goed opleiden, kennis ontwikkelen: dat is de taak van ons type instellingen. En niet met belastinggeld gaan speculeren, op zoek naar de dollars.

Maar dat is bemoeienis met geld. Moet de overheid zich ook zo intensief bemoeien met het onderwijs zelf?

‘Je kunt niet ontkennen dat er de afgelopen jaren op dat vlak veel problemen zijn geweest. Het één roept het ander op. We moeten terug naar een situatie waarin er een basic vertrouwen is in de intenties van de instellingen. De instellingen moet zo transparant mogelijk verantwoording afleggen over hoe ze hun werk doen. Daar gaat het om. Dat is wezenlijk als je een verdere bureaucratisering wilt voorkomen.’