Boeren moeten biologisch gaan boeren, en dat willen ze best

Marjan Minnesma, de directeur van Urgenda, heeft een plan voor de landbouw. Biologisch boeren is het verleden en het is de toekomst. En volgens Minnesma willen de boeren best veranderen.

Marjan Minnesma lijkt best wel een beetje op een boer. Net als de boer akkert ze stug door op de weg die ze is ingeslagen. Met tegenstand en beperkingen gaat ze om zoals de boer omgaat met de elementen: een beetje aanpassen, maar altijd door, onverstoorbaar, wat de machten en krachten van buiten er ook van vinden. Minnesma, directeur van de Stichting Urgenda, wil dat de gehele Nederlandse landbouw en veeteelt biologisch wordt. En dat gaat hoe dan ook gebeuren, zo straalt ze uit tijdens haar Barn Talk op 2 oktober. Bijna achteloos zegt ze: ‘De boeren willen wel.’

Wie aan boeren denkt, denkt namelijk automatisch aan Caroline van der Plas en aan woeste tractorprotesten

De boeren willen wel? Ja, die jonge boerin op rij zeven, die wil inderdaad wel, dat zegt ze zelf als ze tijdens de vragenronde de microfoon onder haar neus krijgt. Maar al die boeren die deze middag niet naar de Energy Barn zijn gekomen, willen die ook?
Natuurlijk niet, dat weet Minnesma best. Wie aan boeren denkt, denkt namelijk automatisch aan Caroline van der Plas en aan woeste tractorprotesten. Met hen wil Minnesma vermoedelijk ook wel praten, natuurlijk, maar veel liever praat ze met boeren die genoeg hebben van het huidige systeem, de geïndustrialiseerde landbouw.

Volgens Minnesma lijkt de landbouw van de toekomst op de landbouw van het verleden. Minder dieren en meer boeren, minder grasland en meer natuurlijke akkers. Ze laat twee plaatjes zien, één van het platteland in 1911 en één van het platteland van nu. Nu is alles heel groen Engels raaigras, van bovenaf gezien lijkt het wel een aaneenschakeling van voetbalveldjes. Een dikke eeuw geleden waren die weilanden klein en omgeven door bomen en andere natuur.

Het gaat goed fout, zegt Minnesma, en niemand in de Energy Barn spreekt haar vandaag tegen

Kan de Nederlandse landbouw terug naar 1911? Ja, dat kan, zegt Minnesma. Urgenda stippelt de route uit in een flink rapport dat Landinzicht heet. Het rapport begint, net als Minnesma’s praatje met de doem: als we op de huidige voet doorgaan gaat het goed fout. De Nederlandse grond raakt uitgeput, de natuur is al armetierig en het water is meer vervuild dan in enig ander land in Europa. Volgens Minnesma staat dit allemaal als een paal boven water en niemand in de Energy Barn spreekt haar vandaag tegen.
Een andere ongemakkelijke waarheid is dat de huidige boer erg afhankelijk is van de bank en van de machtige supermarkten. ‘De Rabobank is best een negatieve factor’, zegt Minnesma met gevoel voor understatement, ‘die wil bijvoorbeeld geld lenen aan een boer met zestig koeien als die boer belooft er twintig beesten bij te nemen. Dan denk ik: waar bemoei jij je mee, bank!’
Wat verdient de boer aan een liter melk als de supermarkt die verkoopt? En wat verdient die supermarkt? De vraag stellen is hem beantwoorden, de verhoudingen zijn volledig scheefgegroeid. Minnesma steunt de boer die zegt: ik ga die melk dan wel op een andere manier verkopen. Wordt de zuivel dan niet te duur? Minnesma laat een verbluffende grafiek zien: in de negentiende eeuw betaalde de Nederlander zestig tot tachtig procent van zijn inkomen aan voedsel, in 1950 was dat gedaald tot vijftig procent en nu gaat slechts dertien procent van het verdiende loon naar voeding. Wie het zo bekijkt, concludeert dat we best wel wat meer kunnen betalen.

In Landinzicht is het alternatief voor de boer becijferd, tot ver achter de komma, en Urgenda betaalt

Ineens kun je je er alles bij voorstellen dat Minnesma zegt dat de boeren best willen, dat ze mag aanschuiven aan de keukentafel in hun boerderijen. In het rapport Landinzicht heeft ze het alternatief becijferd, tot ver achter de komma. Daarnaast heeft Minnesma boeren wat te bieden. Urgenda betaalt. Gaat een boer over op kruidenrijk gras van Urgenda dan vraagt de stichting daarvoor dezelfde prijs als de boer moet betalen voor Engels raaigras. Gaat de boer over op strokenlandbouw, dan betaalt Urgenda daarvoor. Waar dat geld vandaan komt? Een groene bank, een milieuvriendelijk advocatenkantoor, crowdfunding, bijdragen van mensen die zich scharen aan één van de vele kleinschalige Urgenda-initiatieven en, ook opmerkelijk, een flinke som geld van de Nationale Postcodeloterij.
Van de overheid verwacht Minnesma niet al te veel. ‘We kunnen wel wachten op besluiten, maar we kunnen ook gewoon beginnen met wat zelf het beste vinden.’ Boerenwijsheid zou je dat kunnen noemen.

Foto’s: Andreea Luta