Hanze onderzoekt: hoe kunnen ouders kinderen aan het lezen krijgen?

Nederlandse kinderen kunnen steeds minder goed lezen. Marlot Akkermans onderzocht hoe je ouders kunt prikkelen om hun kinderen te helpen. Zelfs als die ouders zelf slecht kunnen lezen.

Nederlandse leerlingen kunnen steeds minder goed lezen. Vooral kinderen met een lage sociaaleconomische status hebben er moeite mee.
Maar als we de ouders nu eens zouden inschakelen? Zij kunnen immers een positieve invloed op leerresultaten hebben. Zes Groningse basisscholen werkten drie jaar met de ouderbetrokkenheidsmodule van het interventieprogramma Success for All. Marlot Akkermans van het Hanze-lectoraat Jeugd, Educatie en Samenleving onderzocht wat dit op leesgebied opleverde.

Wat zijn de gevolgen van een dalende leesvaardigheid?
‘Kinderen en jongvolwassenen die moeite hebben met lezen vormen een grote groep, zo’n vijfentwintig procent. Zij zijn op latere leeftijd niet goed in staat om nuttige informatie te lezen. Daarbij moet je denken aan brieven van belangrijke instanties en bijsluiters van medicijnen. Dat kan tot een heleboel problemen leiden en zelfs tot maatschappelijke uitsluiting.

‘Bij kleuters zie je al een heel groot verschil in taalvaardigheid. Die achterstand lopen die kinderen op de basisschool moeilijk in. Een mogelijke oplossing voor dit probleem is om ouders in staat te stellen om hun kinderen te helpen bij de taalontwikkeling.’

Hoe werkt dat? 
‘Kleuters met een taalachterstand groeien inderdaad vaak op in taalarme gezinnen. De ouders zijn vaak laagopgeleid of hebben een niet-westerse achtergrond. Tegen die ouders moet je niet zeggen dat ze elke dag met hun kind moeten gaan lezen. Dat is een onmogelijke opdracht, want ze vinden lezen niet leuk, hebben onvoldoende leesvaardigheid of te weinig vertrouwen. Daarom moet je zoeken naar een laagdrempelige ingreep, zodat deze ouders toch een ondersteunende rol op zich kunnen nemen.’

‘Het gaat vooral om het aanmoedigen van het kind en het faciliteren van leesgedrag. Ze kunnen samen lezen, maar ouders kunnen zich bijvoorbeeld ook laten voorlezen. We adviseerden ouders met een andere thuistaal dan Nederlands om kinderboeken in de eigen taal te gebruiken. In mijn onderzoek gaat het immers niet om Nederlandse leesvaardigheid. Het gaat over het stimuleren van onderwijsondersteunend gedrag en het bevorderen van leesplezier.’

Wat is onderwijsondersteunend gedrag? En welk gedrag werkt goed?
‘Ik onderscheid actief onderwijsondersteunend gedrag en faciliterend onderwijsondersteunend gedrag. Het actieve gedrag bestaat uit samen lezen en samen opdrachtjes maken. Bij faciliterend gedrag gaat het om een kind dat zelf leest en een ouder die de randvoorwaarden schept. Dingen als de plaats, het tijdstip, de boeken en zo meer.’

Kinderen vinden het heel irritant als ouders hen onderbreken bij het hardop lezen

‘Onderwijsondersteunend gedrag is geen one size fits all. Wat goed werkt, verschilt per gezin. Zo verschillen ouders niet alleen in taalvaardigheid. Ze verschillen ook in houding tegenover lezen en in de tijd die ze erin willen of kunnen steken. Met zulke factoren moet je rekening houden bij het opstellen van materiaal voor thuislezen. We kwamen erachter dat het een compleet, gevarieerd en gestructureerd pakket moet zijn. Er moeten allerlei soorten tekst in zitten en schema’s waarin staat wanneer wat gelezen kan worden.

‘Naast het materiaal zelf, is de manier waarop ouders met het materiaal omgaan van belang. Zo vonden kinderen het heel stom wanneer ze andere activiteiten moesten onderbreken om te gaan lezen. Zij lezen het liefst ’s avonds voor het slapen gaan. Ze vonden het ook heel irritant als ouders ze bij het hardop lezen constant verbeterden.’

Marlot Akkermans’ promotie-actie
Marlot Akkermans verdedigde haar dissertatie Raising Readers op 6 december 2021 op de Rijksuniversiteit Groningen.
Ze gebruikte de gelegenheid om een een doneeractie op te zetten voor Wender Vrouwenopvang Groningen. In lijn met het onderzoek gaat de opbrengst van deze actie naar de aanschaf van kinder- en jeugdboeken. Die zijn bestemd voor in de gemeenschappelijke ruimten van de opvang.