Hier valt niets te halen: een voorstelling over leven in armoede

Hier valt niets te halen laat studenten ervaren wat armoede in Nederland inhoudt. ‘Het komt zo toch meer binnen dan als je er alleen over leest.’

Het is donderdagavond half 7. Groepjes studenten dwalen over het Suikerunieterrein. Mensen in oranje hesjes wijzen hen vriendelijk de weg naar verzamelplek De Pionier. Onder het genot van een drankje, de avondzon en het geluid van zingende vogels wachten de bezoekers op het begin van de voorstelling Hier valt niets te halen.

Een oude vrouw, een werkloze man en een jongedame, alle drie kennen ze de schaamte en de machteloosheid

‘DAMES EN HEREN’, roept één van de vrijwilligers luid, waarna de gasten zich gewillig over het gras laten leiden. Daar staat, midden in het veld, een houten tribune die uitkijkt op het decor van een vergeten bouwplaats.
Daar zijn ze dan, de toneelspelers. Een oude vrouw, een werkloze man en een jongedame die worstelen om te overleven. Hun pad naar armoede verschilde, maar alle drie kennen ze de gevoelens van schaamte, machteloosheid en eenzaamheid.

Een blauwe envelop valt op de mat bij de werkloze man. Hij schreeuwt het uit terwijl tientallen andere blauwe enveloppen hem bedelven. De man opent ze niet, hij stopt ze weg in een koffer. De angst voor post, het wegstoppen en negeren, dat is de oude vrouw ook niet vreemd. Ook zij wil niet weten wat er in een brief staat, want betalen kan ze het toch niet. De vrouw: ‘Dat noemen ze dan onverantwoord gedrag, maar het is machteloosheid. Kan ik deze stress er vandaag nog wel bij hebben?’

‘Ik heb geprobeerd om hun taalgebruik en wát ze zeggen intact te laten’

Theatermaker Maarten Smit geeft in Hier valt niets te halen een kijkje in het hoofd van de mensen die in armoede moeten leven. In het dagelijks leven is lang niet altijd duidelijk welke problemen die met zich meedragen. Het publiek ziet hen nu zoals ze zich in het echt maar zelden laten zien. Want daar verschuilen ze zich achter de muur die ze voor de buitenwereld optrekken. ‘De personages zijn gebaseerd op interviews met mensen in geldproblemen’, zegt Smit. ‘Ik heb de tekst een beetje gecomprimeerd en in dramaturgische volgorde gezet. Maar ik heb geprobeerd om hun taalgebruik intact te laten en wát ze zeggen invoelbaar te maken.’

Na afloop van de voorstelling betreedt een ervaringsdeskundige het podium

Het stuk confronteert de kijker ook met de starheid van de bureaucratie en de versnipperde hulpverlening. Verwijtende opmerkingen van projectmanagers trappen de personages dieper en dieper de grond in. ‘De kritiek op het systeem komt voort uit de ervaringen van de mensen die ik heb geïnterviewd’, legt Smit uit. ‘Iedereen moet er zelf over oordelen, maar dat er iets moet veranderen… tot die conclusie kom je in ieder geval wel als je hun ervaringen hoort.’

Na afloop van de voorstelling betreedt een ervaringsdeskundige het podium. ‘Als je me vier jaar geleden had gezegd dat ik hier over mijn situatie zou vertellen, zou ik je voor gek hebben verklaard. Ik heb vijftien jaar in de schulden gezeten en ben van het kastje naar de muur gestuurd. Ik dacht: hoe kom ik hier in vredesnaam uit? Steeds opnieuw moest ik weer de kracht vinden.’

Meerdere opleidingen vinden het belangrijk dat studenten hun kennis over armoede vergroten

Ze sluit af met een boodschap voor de aanwezigen: ‘Armoede lijkt zo ver weg, maar is zo dichtbij. Wees die ene persoon die vraagt: Hoe kan ik helpen? Wat heb je nodig?’

Een goed advies voor de vele studenten en docenten van de Hanzehogeschool die zich onder het publiek bevinden. Dat is niet toevallig, want meerdere opleidingen vinden het belangrijk dat studenten hun kennis over armoede vergroten. En ze een theatervoorstelling laten bijwonen is daarvoor een prima manier, vindt Michèle Garnier, directeur van de Academie voor Sociale Studies. ‘Studenten kunnen deze groep in de toekomst helpen. Het thema armoede komt bij ons zeker aan bod, net zoals op de Hanze Educatie Academie. Maar deze voorstelling voegt veel toe, het komt op deze manier toch meer binnen dan als je er alleen over leest.’

Een voorstelling over strafrecht, zou dat ook wat voor Hanzestudenten zijn?

Smit denkt daar net zo over. ‘De persoonlijke ervaringen, dat het niet alleen feitjes zijn, maar dat je ook emotioneel mee kunt voelen wat het is om in zo’n situatie te zitten. Ik denk dat dat wel belangrijk is voor iedereen die daar iets mee te maken heeft. Deze voorstelling kan daar zeker een nieuw perspectief op bieden. Althans, dat zou een mooie bijkomstigheid zijn.’
Op dit moment werkt Maarten Smit aan een voorstelling over het strafrecht. Dat zou misschien ook wel weer iets voor studenten en docenten van de Hanze kunnen zijn. Ligt er een nieuwe samenwerking in het verschiet? ‘Het lijkt me wel heel leuk om op deze weg door te gaan.’

————————————————————————————————————————-

Hier valt niets te halen is een productie van het Wabi Sabi Theater (en Het Houten Huis en Peergroup). Door een combinatie van tekst, dans en livemuziek, laat theatermaker Maarten Smit op indringende wijze zien wat armoede in Nederland betekent.
Gro-Next en de opleidingen van de Hanze Educatie Academie en de Academie voor Sociale Studies zorgden ervoor dat studenten en docenten de voorstelling op het Suikerunieterrein konden bijwonen.