In memoriam Wubbo Ockels

In januari 2011 interviewde HanzeMag-redacteur Luuk Steemers Wubbo Ockels. De oud-astronaut en hoogleraar Duurzame Technologie die afgelopen zondag overleed, sprak zijn zorgen uit over het Nederlandse onderwijsbeleid en de trage ontwikkeling naar duurzaamheid, maar liet de moed niet zakken. ‘Optimisme is een verantwoordelijkheid.’
Hieronder het hele interview.

Wubbo Ockels is bezorgd over onderwijs en milieu
‘We zitten in de handboeien van de Gasunies en de Shells’

Oud-ruimtevaarder Wubbo Ockels hoopt komende zomer weer te kunnen varen met zijn duurzame schip dat eind vorig jaar werd vernield. De Delftse hoogleraar Duurzame Technologie heeft zorgen over het Nederlandse onderwijsbeleid en de trage ontwikkeling naar duurzaamheid.
De witte Ecolution schittert fel tegen de strakblauwe hemel. Met zijn ranke, gestroomlijnde romp en de twee statige masten lijkt het 26 meter lange ecologische zeiljacht startklaar om oud-astronaut Wubbo Ockels een nieuwe reis om de aarde te bezorgen. Aan niets is te zien dat het schip eind 2010 door onbekenden tot zinken werd gebracht. Dertig meter van het schip, in het kantoor van de werf NoLimit, zit Wubbo Ockels, net in Groningen aangekomen voor een bespreking over de Ecolution. ‘Om de schade te beperken zijn direct de pompen aangezet. Achteraf gezien heeft dat niet zoveel geholpen, want elektronica die onder water staat moet je weggooien. De schade is ruim anderhalf miljoen euro. Als we alles volledig repareren, zijn we een jaar verder en dat kan het bedrijf  Ecolutions BV, waarvan ik mededirecteur ben, zich niet permitteren. Dit schip, dat je helemaal elektrisch kunt bedienen en dat zijn eigen energie al zeilende opwekt, is uniek in zijn soort. Potentiële kopers willen daarom eerst weten hoe het schip vaart. We doen een voorlopig herstel waarbij we kunnen laten zien dat alles functioneert. We hopen het schip deze zomer weer vaarklaar te hebben, al zit een oceaanreis er dan nog niet in.’

Superbus
Ockels was de laatste tijd ook veelvuldig in het nieuws met zijn snelle superbus die op betonbanen ruim 250 kilometer per uur moet halen. De eerste rijtesten zijn achter de rug en een prototype is te zien geweest op de transportbeurs in Hannover en op de Miljonair Fair in Amsterdam. ‘Mensen vinden de bus zo mooi dat ze haast niet kunnen geloven dat dit goedkoop vervoer is. Voor de kosten van een treinkaartje kun je met de superbus rijden, en dat zonder overheidssubsidie. We zijn nu met een studie bezig voor Heerenveen-Groningen, een alternatief voor de plannen om op dat traject spoorrails aan te leggen. Die rails, zonder bovenleiding, kosten zo’n zeshonderd miljoen euro, en dan heb je een ouderwetse dieseltreintje. Voor driehonderd miljoen euro leggen wij een baan aan waarop de superbus goed kan rijden. De bussen rijden op aanvraag. Alle superbussen zijn zelfstandige units. Als je belt of sms’t waar je naartoe wilt en wanneer, krijg je prijs- en vertrekaanbiedingen van een aantal units. Dat is efficiënter voor de busonderneming. Geen lege bussen meer, maar ook prettiger voor de klant. Die kan kiezen.’ Ockels is optimistisch. ‘Op de Hanzehogeschool is een studie gedaan naar de toekomstige klant van de superbus. Wat ik een belangrijke conclusie vond was dat jonge mensen minder materialistisch worden. Een auto bezitten, dat willen jongeren in de toekomst niet meer. Dure parkeerplaatsen, onderhoud, verzekeringen. De tijd komt dat mensen alleen service willen. De superbus past in dat toekomstbeeld.’

Studentenprotesten
Op 21 januari sloot Ockels zich aan bij de studentenprotesten tegen de kabinetsplannen voor de studiefinanciering. ‘De plannen zijn belachelijk. Ik val daar het kabinet niet in de eerste plaats op aan, maar het Nederlandse volk waarvan dat kabinet een afspiegeling is. Hoe haal je het in je hoofd om onderwijs zo’n lage prioriteit te geven? We zijn in Europa één van de landen die het minste aan onderwijs uitgeven. Iedereen heeft het over de bloei van Finland. Ja, mooi, maar Finland geeft vier procent van de begroting aan onderwijs uit, en wij maar 1,8 procent. Als je betere leraren wilt, dan moet je ook hogere salarissen betalen.’

Zonnefietspad
De Delftse hoogleraar Duurzame Technologie laat de moed echter niet zakken. ‘Optimisme is een verantwoordelijkheid. Ik ga er van uit dat het inzicht dat we te weinig uitgeven aan onderwijs uiteindelijk wel komt. De media moeten aan dat laatste meehelpen. Maar de Nederlandse media zijn zwak geworden. Laatst interviewde RTL me over het fietspad met zonnepanelen dat TNO in Krommenie gaat aanleggen. Ik heb een enthousiast verhaal gehouden. Dit soort innovaties zijn heel erg belangrijk. Als je niets probeert, gebeurt er nooit iets. Dat fietspad is iets waar mensen enthousiast over worden: cool, spannend! Mensen zullen naar Krommenie komen om op dat glazen pad te fietsen. Leuk om later met vrienden en collega’s over te praten. Uiteindelijk kan het een succesvol exportproduct worden. Maar nog diezelfde avond belt de RTL dat ze het interview niet uitzenden omdat iemand van het Energie Centrum Nederland beweert dat die fietspaden flauwekul zijn. Dát is momenteel de cultuur in Nederland. Iets mág niet positief zijn. En de enige reden die ik kan bedenken is dat negatief nieuws beter verkoopt. Oppervlakkig en dun.’

Handboeien
Wubbo Ockels kijkt met gemengde gevoelens naar het energiebeleid in Groningen en met name naar het Noordelijke samenwerkingsverband op energiegebied Energy Valley. ‘In de Eemshaven komen nu nieuwe steenkoolcentrales. Een slechte zaak! Schone kolencentrales bestaan niet. Grote bedrijven als RWE en Vattenfall willen op korte termijn geld verdienen. In Duitsland mogen deze centrales niet worden gebouwd, hier wel. Bovendien is de weerstand in Nederland minder, vooral op het platteland. Veel mensen hebben daar niet door hoe de beslissingsprocessen lopen. Energy Valley zegt dat ze de steenkoolcentrales niet kunnen tegenhouden en ze hebben geëist dat er dan wel CO²-opslag komt. Maar ik denk dat de bevolking overal tegen CO²-opslag in de eigen omgeving is. Het eindresultaat is wél kolencentrales, maar géén CO²-opslag.
‘Het Noorden zit in de handboeien van de Gasunies en de Shells. Daarom sta ik ook niet direct te juichen bij de plannen van de Hanzehogeschool en de Rijksuniversiteit om met steun van bedrijven als GasTerra een Energy Academy op te richten. Ik ben bang dat zo’n academie te veel wordt beïnvloed door korte-termijnbelangen van grote bedrijven.’

Word wakker!
Groningen moet de duurzaamheidskaart spelen, vindt Ockels. ‘Jullie hebben veel ruimte om zon en wind te pakken en om biomassa te vergisten. Groningen word wakker! Zo’n plan als de Blauwe Stad was veel aantrekkelijker geweest als er alleen energieneutrale woningen waren gepland en als de beste architecten ter wereld zich erover hadden gebogen. Dan had je nu iets bloeiends gehad waar ook jonge mensen heen willen.
‘Er is voor miljarden euro’s aan gas uit Slochteren gehaald en de mensen zélf profiteren niet. Groningen heeft de hoogste werkloosheid. Ja, er zijn inderdaad speciale subsidies zoals de FES-gelden uit de aardgasbaten, maar die hebben nul effect voor de gewone mensen. Het komt terecht in andere zakken. Zorg dat het ten goede komt aan het platteland.’