Lachgas: onschuldig of gevaarlijk?

Trippen op ballonnetjes lachgas komt steeds vaker voor in de studentenpartyscene. Wat is dit voor middel? Is het legaal en kun je het risicovrij gebruiken? Teo Lazarov ging op onderzoek uit.

Lachgas wordt vaak op feesten verkocht in ballonnen. Je zet de ballon aan je lippen en begint in en uit te blazen. De trip duurt enkele minuten, heel kort dus voor een geestverruimend middel. Bovendien is lachgas (distikstofmonoxide, zeggen scheikundigen) legaal verkrijgbaar. Apart, grappig en laagdrempelig. Maar is het onschuldig? Ik besloot het uit te zoeken en zocht hulp bij het Trimbos Instituut, Jellinek en Verslavingszorg Noord Nederland (VNN).

Geschiedenis
De chemische naam voor deze partydrug is dus distikstofmonoxide. Om het bij scheikunde te houden: een verbinding van twee moleculen stikstof en één zuurstof. N₂O is kleurloos, het irriteert niet en smaakt en geurt zoet. Humphry Davy vond het in 1776 uit en in haar lange bestaan is de substantie uitgebreid getest in vele verschillende maatschappelijke kringen. Hedendaagse studenten zijn niet de eersten die er een kortstondig lolletje aan beleven. In de negentiende eeuw werd lachgas gewoon op kermissen verkocht. Kunstenaars en uitvinders zoals James Watt gebruikten het voor inspiratie.
Lachgas is ook populair in de medische sector. De stof, mits goed gedoseerd, heeft een pijnstillend effect. Tandartsen gebruiken lachgas in sommige gevallen nog steeds als verdoving bij kleine ingrepen. Volgens VNN en het Trimbos Instituut kunnen vrouwen in Engeland tijdens de bevalling tot op de dag van vandaag gebruik maken van een mix van zuurstof en lachgas om de pijn te verzachten. In operatiekamers gebruikt men een combinatie van N₂O en andere middelen voor kortstondige narcoses.

Lachgasverslaafden zien we niet bij VNN, hoewel verslaving in theorie wel mogelijk is

De horecasector is ook groot fan van distikstofmonoxide. N₂O is één van de weinige onschadelijke gassen (en misschien zelfs het enige) die room lekker luchtig kunnen opkloppen. Het gas lost goed op in vetten en is daarmee de ideale drijfgas voor slagroomspuiten. Vandaar dat in het dagelijks leven lachgaspatronen makkelijk verkrijgbaar zijn in de groothandel en de slagroomspuiten er in de Makro, Hanos en Sligro pal naast staan.

Onder de loep
Wat gebeurt er nu eigenlijk met je op het moment dat je zo’n ballonnetje met lachgas aan je lippen zet? Vanuit medisch oogpunt heeft de gas een directe werking op je centrale zenuwstelsel: je brein en je ruggengraat. Door in -en uit te ademen vervang je de zuurstof in je longen door N2O. Hierdoor ontstaat er een kortdurend zuurstoftekort. Je kunt heel kort buiten bewustzijn raken als de balloninhoud wegvliegt en je lichaam automatisch inademt. Dit is ook waar de trip eindigt. Het gas verdwijnt vrij snel uit je systeem en wat resteert is een simpele filterklus voor je nieren.
Risico’s zijn er tot nu weinig bekend. Je kunt omvallen door het bovengenoemde zuurstoftekort. Zuurstoftekort kan hoofdpijn en misselijkheid veroorzaken. Langdurig (dagelijks, maandenlang) gebruik kan leiden tot een afname van vitamine B12 in je lichaam. B12 zorgt onder andere voor de neurologische ontwikkeling in je brein, wat weer kan leiden tot impotentie en onvruchtbaarheid. Het laatste risico is wel een beetje eng: tijdens verkoudheid kan de druk in je hoofd zo toenemen dat je trommelvlies scheurt.

Verslaving
‘Lachgasverslaafden zien we niet bij VNN, hoewel verslaving in theorie wel mogelijk is’, laat een woordvoerder van de gezondheidsinstelling weten. ‘Wel zien we dat gebruik buiten het uitgaanscircuit toeneemt bij grote festiviteiten als Bevrijdingsdag, Koningsdag en festivals.’

Legaal of illegaal?
De verkoop van lachgas is legaal. Logisch ook, want hoe krijgen we anders dat mooie toefje slagroom op ons toetje? Het gebruik als partydrug is wel tricky. Het middel valt officieel onder de Geneesmiddelenwet en oneigenlijk gebruik is strafbaar. Met andere woorden: lachgas in ballonnetjes verkopen mag niet. Gebruiken wel? Ja, want alleen de verkoper is strafbaar. Welkom in Nederland.

Proef op de som
‘Even een ballonnetje doen?’ Ik kijk mijn vriend verbaasd aan. Hij is iemand wiens drugsspectrum zich uitstrekt van een spontaan jointje tot een incidentele ritalinepil. Met andere woorden: geen doorgewinterde drugsgebruiker. ‘Lachgas’, zegt hij, terwijl hij een slagroomspuit uit een kast tovert.  ‘Best leuk!’ Onze avond krijgt een onverwachte wending. De enthousiaste, hyperactieve gesprekken komen tot een halt. Lekker op de bank uitgestrekt, ballon in de hand, slagroomspuit in de aanslag en lege patroonhulzen op de grond. Het is lachgas-time!

Je hersenen krijgen te weinig zuurstof en daardoor word je lijp

Het sissende geluid van het gas dat de ballon vult klinkt onheilspellend. Mijn vriend verzekert me dat dit compleet veilig is. ‘Ach, je moet het zo zien’, zegt hij terwijl ik in en uit begin te blazen, de ballon aan de lippen. ‘Je hersenen krijgen te weinig zuurstof en daardoor word je lijp. Eigenlijk is het vergelijkbaar met verdrinken.’ Ik probeer hem geschrokken aan te kijken, maar dat stadium ben ik blijkbaar al voorbij. Het lijkt alsof ik in een bodemloos gat val. Nee, zweef. Als een waaier ontbindt de realiteit zich voor mijn ogen. Kleuren vallen in duizend stukjes uit elkaar. Geluid wordt emotie. Of lijkt dat maar zo en is het wel geluid, maar dan beluisterd van buiten de cocon waarin wij ons bevinden?  Ben ik in een universum waar alomvattende vrijheid de boventoon voert? Ja.
Nee, toch niet. Met dezelfde snelheid waarmee ik me in een bad van rust en kalmte liet onderdompelen, vind ik mezelf weer terug op de bank, starend naar een aansteker op de tafel. De muziek is net zo nietszeggend als daarvoor en de kleuren zijn normaal. Alles tintelt. Ik ben er niet helemaal uit of ik het nou wel of niet leuk vind. Nog maar eentje doen.
Twee uur later loop ik met een wattenhoofd naar de wc. We hebben alle lachgaspatronen er doorheen gejaagd. Best oké, verdrinkingsdood, hoor ik mezelf concluderen tijdens het gekletter van mijn eigen pis. ‘Zullen we de Lachgaskoerier anders bellen voor meer?’ Nee, ik heb genoeg gehad. Maar wacht even, zei je nou lachgaskoerier? Bestaat dat gewoon? ‘Jazeker! Die kun je gewoon bellen.’ Dat is dan toch wel weer grappig.

Alle feitelijke informatie is verstrekt door VNN, Jellinek en Trimbos Instituut.

Foto’s: Jasper Bolderdijk (c)