Mentaal in de knoop? Zoek hulp, die is overal te vinden

Doodmoe van het niet jezelf zijn. Iedereen ligt mentaal weleens in de kreukels. De vraag is: hoe gaan we daarmee om?

‘Gek gedrag heeft meestal een reden’, zegt een dame die achter in de zaal zit. ‘Jaa, dat is het’, reageert Ailina Boerree, regisseuse van theater Traxx. ‘Wat zit er achter Mo’s gedrag? Waarom doet hij wat hij doet?’ Die vragen gelden niet alleen voor Mo (levensecht gespeeld door Cheikh Diop), maar voor alle personages in de drie kwartier durende preview van de voorstelling Geluk(t).

Het publiek in een in mild stralend daglicht gevangen zaal in het House of Connections aan de Groningse Grote Markt zindert nog na. Mo, Tim (Willem Reitsma) en Noa (Sam Postema) hebben zich mentaal zo ongeveer binnenstebuiten gekeerd.

Na 45 minuten liggen de maskers van Mo, Tim en Noa in gruzelementen op de grond

De coole gast met de grote bek (Mo), de altijd lachende allemansvriend (Tim) en de relaxte sexy meid (Noa). Zo willen ze overkomen, maar het is niet wie ze echt zijn. Het is spel, het zijn maskers waarachter ze zich verschuilen. Aan het eind van de 45 minuten liggen die maskers in gruzelementen op de grond. Tims laatste woorden tegen zijn begripvolle docent Sanna (een rol van Marjet van der Wal) zeggen bijna alles: ‘Mevrouw, ik ben zo moe.’

Het zijn drie jonge mensen, doodmoe van het wegduwen van hun ware gevoelens, bekaf van het ophouden van de schijn, uitgeput van het iemand anders zijn.
Regisseuse Ailina weet precies wat ze vraagt. ‘Herkenbaar?’

Stress, twijfel, afwijzing, onzekerheid, eenzaamheid. Wie kent die gevoelens niet?

Vrijwel alle handen in de zaal gaan omhoog. Logisch, want het publiek bestaat grotendeels uit mensen die beroepsmatig met jongeren, adolescenten en jongvolwassenen te maken hebben. Docenten, leerlingbegeleiders, studie-adviseurs, decanen, psychologen. Tachtig man sterk zijn ze op 4 oktober naar de Grote Markt gekomen voor de bijeenkomst Mentale gezondheid van jongeren en de rol van het onderwijs.

Natuurlijk herkennen deze professionals de Mo’s, de Tims en de Noa’s. Die zien ze iedere dag op hun werk in het mbo, hbo en wo. Maar Ailina vraagt nog even door. ‘Die emoties, de onzekerheid, de twijfel, de stress, de gevoelens van afwijzing en eenzaamheid. Wie herkent die ook in zichzelf?’ En weer gaan vrijwel alle handen de lucht in.

‘Als ik dit deel, denkt iedereen dat ik gek ben’

Worstelen met negatieve emoties… dat doet vrijwel iedereen. Jammer genoeg zijn er mensen die dat niet weten. Roeland de Wilde bijvoorbeeld. Die dacht lang dat hij alleen stond. Tijdens zijn opleiding tot sportleraar raakte hij met zichzelf in de knoop. ‘Ik dacht er serieus over na om uit het leven te stappen. Daar praatte ik niet over. Ik dacht: als ik dit deel, dan denkt iedereen dat ik gek ben. Maar delen is juist heel belangrijk. Toen ik dat uiteindelijk wél deed, was ik enorm verbaasd dat ik niet de enige was.’

Lector Jacomijn Hofstra: ‘Het is niet vreemd dat studentenwelzijn inmiddels een hot topic is’

Nee, Roeland is zeker niet de enige, beaamt Jacomijn Hofstra die vandaag de inhoud van de gereedschapskist van het lectoraat Rehabilitatie van de Hanze demonstreert. De op 1 oktober tot lector benoemde Hofstra haalt de roemruchte enquête over studentenwelzijn aan. De onderzoekers van het RIVM, het Trimbos Instituut en de GGD concluderen daarin dat de helft van de studenten met psychische klachten kampt, en bij twaalf procent gaat dat om ernstige klachten. ‘Het was het allereerste grote onderzoek naar dit onderwerp. Zo’n 28000 studenten deden eraan mee’, zegt Hofstra, ‘en dan zulke resultaten. Het is niet zo vreemd dat studentenwelzijn inmiddels een hot topic is.’

Moeten docenten een rol spelen bij de aanpak van mentale en psychische problemen?

Bij een andere opmerkelijke uitkomst uit de enquête plaatst ze een kanttekening. Vier op de vijf studenten meldden dat ze zich eenzaam voelden en 29 procent noemde zichzelf heel eenzaam. ‘Dit onderzoek is van november 2021. Midden in een lockdown, de studenten konden elkaar nauwelijks ontmoeten. Dit zal zeker van invloed zijn geweest. Daarom ben ik ook erg benieuwd naar de resultaten van het tweede onderzoek die dit najaar naar buiten komen.’

Moeten docenten een rol spelen bij de aanpak van deze problematiek? De meningen daarover verschillen. Het lectoraat is terughoudend: een student is géén patiënt, een docent is géén hulpverlener en een school is géén hulpverleningsinstelling. Hofstra: ‘Wanneer iemand belemmeringen ervaart bij het studeren, moeten we helpen om die weg te nemen. Een blinde student heeft boeken in braille nodig, een dove een tolk. En zo kun je van alles doen om studenten in staat te stellen om te studeren.’ Daarvoor heeft de aan het lectoraat verbonden Innovatiewerkplaats Begeleid Leren een indrukwekkende hoeveelheid gratis methodes in de aanbieding. Of je nou wilt leren omgaan met stress of last hebt van een aandoening in het autistisch spectrum, overal is wel een handboek of programma voor.

Het positieve nieuws is dat het met het overgrote deel van de studenten goed gaat

Vijf studentes op de vierde rij zijn op de Rijksuniversiteit Groningen begonnen met zelfhulpgroepen voor studenten. ‘Ik heb zelf ook last van de prestatiedruk’, zegt één van hen. ‘Er zit zo’n grote gap tussen studenten en de officiële instanties. De laagdrempeligheid van studenten is een enorme kracht.’
Het is één en al openhartigheid, deze middag. Uitstelgedrag, herkenbaar. Eenzaamheid, herkenbaar. Stress, herkenbaar. Bang voor presenteren, herkenbaar. Concentratieproblemen, herkenbaar. Angst, herkenbaar. Het niet zien zitten, herkenbaar.

Niet alleen de nare gevoelens zijn herkenbaar, veerkracht is dat ook

‘Het positieve nieuws is dat het met het overgrote deel van de studenten goed gaat’, zegt Hofstra. En de meeste mensen met wie het wat minder gaat, komen er ook wel weer bovenop. Want niet alleen de nare gevoelens zijn herkenbaar, veerkracht is dat ook. Roeland de Wilde zweeg heel lang over zijn gevoelens, maar vandaag spreekt hij voor een tachtigkoppig publiek. Traxx-toneelspeler Willem Reitsma speelde in het echte leven jarenlang de vrolijke, vriendelijke gast. Vandaag wierp hij zijn masker af en kroop op het podium in de huid van zichzelf, en de anderen wezen hem niet af, maar sloten hem in hun armen.

Foto (fragment): Toa Heftiba