Prijswinnende lector Mark Mobach creëert gezonde gebouwen

Hoe stimuleer je gezondheid en welzijn via de inrichting van gebouwen en steden? Dat onderzoekt het lectoraat Facility Management van Mark Mobach. Vandaag ontving hij de eerste Deltapremie van €500.000,-  van Onderwijs-minister Ingrid van Engelshoven.

‘Een promovendus heeft onderzocht hoe patiënten de chemotherapie beleven. Sommige mensen willen het liefst alleen op een kamer liggen, anderen willen juist graag met anderen op een zaal zodat ze over hun ervaringen van gedachten kunnen wisselen. Uit ons onderzoek blijkt dat er geen rekening wordt gehouden met dergelijke voorkeuren.’ Volgens lector Facility Management Mark Mobach moet je eerst vaststellen welk deel van de patiënten alleen wil liggen en welke gedeelte de voorkeur geeft aan gezelschap op zaal. ‘Dan kun je daar in de inrichting van de ruimte en bij de planning rekening mee houden. Logisch, maar ik ken geen enkel ziekenhuis dat het doet.’

Zweedse apotheek
Al tijdens zijn studie Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) had de relatie tussen architectuur en welzijn Mobachs warme belangstelling. Zijn afstudeerscriptie ging over de invloed van de inrichting van apotheken (in Nederland en Zweden) op de effectiviteit van de werkprocessen en op de klanttevredenheid. Na zijn afstuderen focuste Mobach zich als RUG-onderzoeker op de invloed van architectuur op de prestaties van organisaties. Een onderwerp in het hart van Facility Management. In 2011 werd hij dan ook hoofddocent Facility Management aan de Wageningen Universiteit. Eén jaar later combineerde hij dit met z’n werk voor de Hanzehogeschool waar hij tot lector Facility Management werd benoemd.

Met elkaar werken we aan praktijkvragen over aardbevingsbestendigheid, duurzaamheid, leefbaarheid en gezondheid & welzijn

Tegenwoordig combineert hij het lectorschap Facility Management aan de Hanze met zijn baan als lector Ruimtelijke Omgeving en de Gebruiker van De Haagse Hogeschool. De vijf docent-onderzoekers van De Haagse Hogeschool reizen regelmatig naar Groningen om met het Hanze-lectoraat van Mobach samen te werken.
Sinds 2013 is Mobach leading lector van het Kenniscentrum NoorderRuimte.
‘In NoorderRuimte staat de gebouwde omgeving altijd centraal. Met elkaar werken we aan praktijkvragen over aardbevingsbestendigheid, duurzaamheid, leefbaarheid en gezondheid & welzijn.’

Mock-ups
Het lectoraat stond aan de wieg van drie innovatiewerkplaatsen (IWP’s). Via de IWP Health Space Design, bijvoorbeeld, vinden veel projecten in opdracht van ziekenhuizen plaats. ‘Met het Nij Smellinghe Ziekenhuis in Drachten werkten studenten aan de Spreekkamer van de Toekomst, waarbij ze de privacy van de patiënt bij het wachten, het uitzicht en de indeling onder de loep namen. De studenten gebruikten een mock-up, een model op ware grootte, compleet met nepapparatuur en stoelen, waardoor men een idee krijgt van de kleuren, vormen en sfeer.’

Ontmoetingen op de campus
In de IWP Campus Design loopt een groot project dat startte met een opdracht van alle directeuren Facilitair Bedrijf van Nederlandse universiteiten. ‘We onderzoeken hoe we gebouwen en voorzieningen, denk aan catering en events, zodanig kunnen vormgeven dat er meer ontmoetingen komen tussen studenten, medewerkers aan de ene kant en bedrijven aan de andere kant. Ook het Facilitair Bedrijf van de Hanze doet mee aan het onderzoek. De bedrijven die zich op de campus hebben gevestigd zijn daar vaak gekomen in de verwachting dat ze kunnen samenwerken met opleidingen en lectoraten, maar ze weten vaak niet waar ze moeten zijn. We zijn gestart met een literatuuronderzoek waaruit we aanbevelingen afleidden. Nu heeft bijna elk gebouw een eigen kantine, waarom niet één fantastische kantine op een mooie plek voor studenten, medewerkers en mensen van die bedrijven? Uit het literatuuronderzoek blijkt namelijk dat het delen van voorzieningen heel effectief is, je geeft mensen toegang tot elkaars talent en je stimuleert ontmoetingen.’

Waarom niet één fantastische kantine op een mooie plek voor studenten, medewerkers en mensen van die bedrijven?

De onderzoekers confronteerden de directeuren met deze voorlopige aanbevelingen. ‘Op verschillende plekken wordt, zo blijkt, al één en ander in de praktijk gebracht. We willen op die plekken gaan toetsen of het ook echt werkt. Het is een enorm onderzoeksterrein, vandaar dat we deelonderzoeken doen. In het najaar doen we nulmetingen op verschillende universiteiten. Over anderhalf jaar weten we meer.’

Bureau met eigen klimaat
Enkele onderzoeken van het lectoraat lopen al jaren, zoals het project naar het binnenklimaat in kantoorruimtes, waarvoor het lectoraat een eigen tool maakte. ‘We analyseren het CO₂-niveau, de temperatuur en de lichtkwaliteit. Studenten deden een aantal jaren onderzoek bij verschillende Groningse organisaties, met meetapparatuur en tablets. We vergelijken de objectieve meetresultaten met de beleving van de mensen in de kantoren. Dan zie je vaak opmerkelijke zaken, bijvoorbeeld dat de meeste mensen 21 graden warm vinden, maar dat er toch ook mensen zijn die het bij die temperatuur juist koud hebben.

Door ze meer privacy te geven voorkom je stress en geweld onder gevangenen

Daarom zijn we in de IWP Healthy Workplace bezig om een gezond kantoor op te zetten met slimme oplossingen voor de verschillen in beleving. Meer bewegen en staan, maar ook sensoren die informatie over gezonde en ongezonde situaties aan gebruikers terugkoppelen. Zo proberen we erachter te komen wat de kosten zijn van de maatregelen en of ze leiden tot betere prestaties en meer tevredenheid.’

Geen douche delen
Het lectoraat Facility Management heeft onderzoek gedaan bij meerdere penitentiaire inrichtingen over de privacy van gedetineerden die een gemiddelde straftijd van rond de honderd dagen uitzitten. ‘Bronnenonderzoek én empirisch onderzoek, onder meer via gesprekken met bewakers en gevangenen. Wat we vonden was dat er altijd gedoe is als je gevangenen faciliteiten laat delen, zoals douches en keukens. Door ze meer privacy te geven voorkom je stress en geweld onder gevangenen. Voor gevangenismedewerkers is het ook veel beter. Zij lopen een groot risico op burn-out, wanneer gevangenen meer privacy krijgen zou dat risico kleiner kunnen worden.’

Lectoraat Facility Management
Het Hanze-lectoraat Facility Management bestaat uit achttien docent-onderzoekers, waaronder elf promovendi. De kenniskring werkt samen met de vijf docent-onderzoekers van het Haagse lectoraat van Mark Mobach. Alle studenten van de opleiding Facility Management voeren ieder jaar opdrachten uit voor het lectoraat. Jaarlijks zijn er drie- à vierhonderd studenten uit verschillende disciplines bij de onderzoeken betrokken.

Dit artikel is een aangepaste versie van een artikel dat eerder verscheen in PL.Hanze, het personeelsblad van de Hanzehogeschool.