Slaaptekort: (n)iets om wakker van te liggen

Snurken tijdens de les, gapen tijdens het studeren en vermoeid en chagrijnig je bed uitkomen. Vijftig procent van de vrouwelijke studenten en 36 procent van de mannelijke heeft een slaaptekort. Uitgaan, series kijken en whatsappen, hoe erg is dat?

Wie om negen uur op het Zernikecomplex rondloopt, ziet studenten die de slaap nog uit de ogen wrijven. Als om acht uur of half negen de wekker gaat, is dat eigenlijk nog veel te vroeg. Het liefste zouden Daphne Mulder (18) en Lotte Roskam (17), eerstejaars International Business & Management in bed blijven liggen. ‘Voordat ik ging studeren in Groningen had ik geen slaaptekort’, zegt Daphne. ‘Maar nu wel. Als ik uit ga en een drankje in de stad drink, ben ik laat thuis. Als ik de volgende morgen vroeg les heb, ben ik geprikkeld en moe. Van de stof krijg ik dan niet heel veel mee. Soms slaap ik tijdens de les stiekem een uurtje bij.’

Epidemische omvang
Daphne is niet de enige. ‘Bij ons in de klas zit ook een jongen die tijdens de les slaapt’, zeggen tweedejaars studenten International Business & Languages Selina Postma (18) en Martje Logemann (22). ‘Hij komt overal te laat en als de docent hem iets vraagt, reageert hij heel traag.’ Andere klasgenoten komen zo vaak te laat, dat ze ‘standaard voor de herkansing gaan’, zegt Selina. ‘Die zijn erg actief bij een studentenvereniging. Ze gaan veel uit, krijgen weinig slaap en drinken veel. Daardoor zijn ze niet aanwezig ’s ochtends. Maar ze leren wel keihard voor de herkansingen.’

Soms word ik zelfs wakker met mijn studieboek op mijn hoofd

Uit recent onderzoek van slaapwetenschapper Gerard Kerkhof (verbonden aan het Medisch Centrum Haaglanden en emeritus hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam) blijkt dat bijna de helft van de jonge vrouwen onder de 21 een slaapgebrek heeft. En 36 procent van de jonge mannen onder de 21. Hij ondervroeg hiervoor tweeduizend mensen naar hun slaappatronen. Kerkhof spreekt zelfs van een epidemie.
Wie langer dan drie maanden slecht slaapt, en hierdoor vermoeid en humeurig is of slecht presteert, heeft een slaaptekort. En dat krijg je al snel. Vrouwelijke studenten tot twintig jaar slapen gemiddeld 7,7 uur per nacht. ‘Ik slaap meestal maar zeven uur’, zegt Daphne. Ook Lotte haalt het gemiddelde vrijwel nooit. Terwijl ze idealiter negen uur zouden moeten slapen om uitgeslapen te zijn.

Vicieuze cirkel
Vooral uitgaan slokt tijd op. Maar ook sporten, studeren en eten koken. ‘Om even te ontspannen kijk ik geregeld series en films op Netflix’, bekent Daphne. Lotte knikt. ‘Ik ook.’ Zij zijn niet de enigen die op die manier ontspanning zoeken. Selina en Martje zijn ook seriesfan. ‘Het is fijn om even een andere wereld in te duiken om de stress van mijn studie en het dagelijks leven weg te denken’, zegt Selina. Martje vindt het behoorlijk verslavend. ‘Vaak zijn series heel spannend, vooral aan het einde. Ik klap mijn laptop dan ook ruim voor het einde dicht, anders blijf ik maar kijken.’ Voor je er erg in hebt, beland je in een vicieuze cirkel, waarschuwt het tweetal: stressen ontspannen met een serie, daardoor te laat naar bed gaan, de volgende dag moe op staan en daardoor weer te veel stressen.
Studeren alleen al zorgt voor de nodige stress, zegt Martje. ‘Vooral tijdens tentamenweken. Soms word ik zelfs wakker met mijn studieboek op mijn hoofd, omdat ik te lang heb doorgeleerd. Daar slaap je niet echt lekker van.’

Ik slaap meestal minder dan zeven uur

Whatsapp, mail en facebook zorgen er ook vaak voor dat studenten later in bed liggen dan hun bedoeling was. Je wilt toch op de hoogte blijven van dingen om je heen en wat je vrienden doen, zeggen Robert Damminga (24), Kjeld Hogenkamp (24) en Thomas Dees (18) studenten Technische Informatica. Ze kijken veel op nu.nl en op facebook. Wat gebeurt er als ze een keer niet op de hoogte zijn? ‘Nou, niks’, reageert Kjeld. ‘Volgens mij kijk ik meer uit verveling op mijn telefoon, want als ik bij mijn vriendin ben, loer ik er nooit op’, zegt Robert. Maar op de andere dagen dus wel, en dan belandt hij vaak laat in bed. ‘Ik slaap meestal minder dan zeven uur.’ De volgende dag is hij dan chagrijnig. En tijdens het eerste uur les heeft hij geen zin om vragen te beantwoorden.

Sociale jetlag
‘Maar ho… iedereen is ’s ochtends een stuk stiller dan later op de dag’, zegt hij. Dat zal veel studenten bekend voorkomen: ’s ochtends niet vooruit te branden en ’s avonds juist heel actief. ‘We hebben allemaal een lichaamsklok die er voor zorgt dat ons gedrag, onze fysiologie en onze stofwisseling zijn afgestemd op het moment van de dag’, legt hoogleraar Chronobiologie Bert van der Horst uit. ‘De mens is overdag actief, en ’s nachts in rust.’ Omdat de omlooptijd van onze biologische klok niet precies 24 uur is, hebben we iedere dag (blauw) licht nodig om die klok gelijk te laten lopen met de dag-nachtcyclus. ‘Zodat we goed slapen en overdag helder zijn. Verder zijn er veel individuele verschillen. Een ochtendmens is ’s ochtends het meest alert en actief, een avondmens in de avond. Veel studenten zijn avondmensen. ‘Maar je moet wel vroeg naar het werk of de universiteit. Dat is een verklaring voor het slaaptekort onder studenten’, zegt Van der Horst. ‘Het is een sociale jetlag. Je moet je bed uit om colleges te volgen, terwijl je eigenlijk liever in je bed wilt liggen.’

Slaaptekort hoort er een beetje bij

Blauw licht activeert het lichaam. Interessant want dat is het licht dat tv, computers en smartphones uitstralen. Kortom, blauw licht houd je wakker. Daardoor kun je moeilijker in slaap vallen en ben je vermoeid bij het opstaan.
Kan het nou eigenlijk veel kwaad, als je als student een slaaptekort hebt? Op korte termijn word je moe, chagrijnig en is concentreren lastig. Op de lange termijn loop je meer risico op depressie, angst en stress. Epidemiologische studies naar de effecten van werken in ploegendiensten (zoals bijvoorbeeld bij verpleegkundigen) en stewardessen (chronische jetlag) laten zien dat je iets meer risico loopt om dik te worden, een hoge bloeddruk of zelfs borstkanker te krijgen, zegt onderzoeker Bert van der Horst. De meeste studenten zijn daar niet zo mee bezig. Tot in de vroege uurtjes uitgaan, series kijken om te ontspannen en nog even snel je berichten checken voor je het bed in duikt is vrij normaal. ‘Slaaptekort hoort er een beetje bij’, zegt Robert. ‘Slaap is wel belangrijk, maar het gaat gewoon goed. Dus waarom zou je er verder over nadenken? Die negen uur slaap per dag haal ik echt niet.’