Vortex: heavy metal met Groningse nuchterheid

‘Ik ging met mijn vinger zo langs de pagina van het woordenboek.’ Zijn ogen zijn gesloten en één vinger beweegt langzaam in de lucht. Plotseling stopt het gebaar. De blauwe kijkers flikkeren open. Hij kijkt me aan. ‘Vortex stond daar.’

Zesendertig jaar bestaan ze al. Geboren in een era waar leer, denim en snerpende distortion de boventoon voerden. Donderdag 24 maart spelen ze sinds lange tijd weer in Simplon. Teo sprak met gitarist en oprichter van Vortex, Martjo ‘Whirlewolf’ Brongers, over vleermuizen, Bourtange en bijna vier decennia Groningse heavy metal.

Metal goden in de revisie

Hij drinkt zijn koffie met een zoetje en een vleugje melk. Op het kantoor boven Simplon waar we zitten, is geen van beide. Een half suikerklontje dan maar. Boeker Andor rent naar beneden voor een zakje creamer. Martjo Bongers zit met de benen over elkaar. Zwarte broek, zwart shirt steil blond haar. Net een metal god die uit een poster is gestapt. Maar zelfs goden krijgen tegenslagen voor de kiezen leren we uit ons gesprek.

‘Anderhalf jaar geleden was het bijna beurt’, vertelt Martjo met een serieuze blik. ‘We kwamen terug uit Spanje van onze tour ter ere van het 35-jarige bestaan van de band. Het ging heel slecht met  mij.’ Bij nader onderzoek blijkt dat zijn linker hartklep niet meer functioneert en dat zijn hoofdkransslagader is beschadigd. Het is vijfendertig jaar rock ’n roll dat aan de deur klopt. De huur moet worden overgemaakt en Martjo betaalt. In bloed. ‘Ik heb een hele grote engel op mijn schouder gehad.’ Hij lacht en vervolgt met Groningse nuchterheid: ‘Je weet wat ze zeggen. Af en toe moet je in de revisie.’

In den beginne was er Vortex

Vortex is de oudste heavy metal band van Groningen en behoort daarmee ook tot een van de oudste acts uit het genre in Nederland. Opgericht in 1979 viert de groep hoogtij in de jaren tachtig tijdens de explosie van New Wave of British Heavy Metal. Een tijd waarin bands als Iron Maiden, Mötorhead en Saxon hun intrede doen op de internationale scene. In Nederland zijn het de groepen Bodine uit Den Haag en Picture uit Hilversum die samen met Vortex de grondleggers van de Nederlandse heavy metal vormen.

Jullie waren niet te verneuken

‘We waren straatschoffies. Hingen hier en daar wat rond. Op een gegeven moment had ik zoiets van: laten we een band beginnen.’ Het vuur laait op in de ogen van de metalhead. Hij is de afgelopen tijd zijn zolder aan het opruimen geweest, vertelt hij me. Allemaal pareltjes zijn komen bovendrijven uit wat blijkt een schatkamer aan historie rijkend tot het prille begin van Vortex. Hun eerste platencontract, foto’s van eerste optredens bij bevrijdingsfestival en een oorkonde van Poptalent 80. ‘Dat was een landelijke talentenjacht. Van de zevenhonderd bands die meededen zijn wij uiteindelijk vierde geworden.’

Open the Gate

Het hoogtepunt van de groep is wanneer ze in 1986 hun tweede album Open the Gate uitbrengen met een naar de titletrack vernoemde videoclip, opgenomen in Bourtange. Met behulp van subsidie en een eigen inleg. ‘Stonden we daar bij die vesting. Ik had geregeld dat we voor 250 gulden toegang kregen tot het fort en dat alle bewakers meededen.’ De clip wordt uitgezonden door zenders als MTV, Sky Channel en Super Channel en jaren later in 1997 door de BBC in het programma Never mind the Buzzcocks.

Martjo vertelt dat Open the Gate gelijk hun anthem is geworden. ‘We kunnen niet meer een optreden doen zonder het te spelen.’ Hij lacht wanneer hij zich een show herinnert waarbij hij net geopereerd was aan zijn schouder. Met zakken ijs gebonden aan zijn rug kon de gitarist na een uur niet meer spelen. ‘Toen kwamen we niet aan het nummer toe en dat hoor ik nog tot op de dag van vandaag.’

Onverneukbaar

Vanuit de ondernemende kant van de zaak bekeken, is Vortex altijd een strakke organisatie geweest. ‘We zijn een stichting. Ik had vanaf het begin al zoiets van, dit moet allemaal netjes en goed geregeld worden. Inkomsten, uitgaven, die hele reutemeteut.’ Deze aanpak resulteerde in een goed georganiseerde administratie waar Martjo nu nog precies kan zien wat wanneer is uitgegeven en waarom. Of het nu gaat om de opnames van Metal Bats uit 1985 in Spitsbergen studio, of om hun ‘best of’ cd The Dawning uit 1999. ‘Ik heb het allemaal weer op zolder gevonden.’

Echt leven van de band konden de leden niet, maar ze konden naast hun reguliere baan er een goed rock ’n roll bestaan aan overhouden. Waarom ze nooit met managers en boekers werkten, daar kwamen Martjo en zanger Jurjen Tichelaar pas recentelijk achter. ‘In de kroeg hoorde Jurjen van een oude bekende, dat niemand ons vroeger wilde representeren.’ Op de vraag of ze nou werkelijk zo slecht waren, had de gesprekspartner geopperd: ‘Nee, helemaal niet. Jullie waren alleen niet te verneuken. Ja, dan zit er voor ons geen geld in natuurlijk.’ Hij lacht hartelijk. ‘Dat was het dus al die tijd.’

Big in Germany

Dat ze niet meer op elke straathoek en elke kroeg hoeven te spelen, spreekt voor zich. Vortex is een merknaam geworden. De band wordt regelmatig gevraagd voor verschillende festivals in binnen -en buitenland. Eén van hun grootste uitvalbasissen is Duitsland, waar ze eind jaren negentig een enorme fanbase blijken te hebben. ‘Metal leeft daar gewoon nog’, legt Martjo uit. ‘Daar is de underground veel groter dan in Nederland. En dat terwijl we vroeger echt moeite moesten doen om in Duitsland te spelen.’

We hebben het zonder elkaar geprobeerd. Dat beviel niet

Hij vertelt hoe ze daar welgeteld één keer via een collega een optreden hadden geregeld. Geen contract, geen duidelijke afspraken. ‘Als dat maar goed gaat, dacht ik nog.’ Hij lacht. ‘Nou, ik kan je vertellen dat we daarna nooit meer in Nederland wilden spelen.’ Met een jeugdige opgewektheid in zijn stem herinnert hij zich hardop hoe ze daar als koningen werden ontvangen. Eten, drinken, lieve mensen. ‘En we speelden in een of ander gat in Trier. Moet je nagaan dat je daar al zo ontvangen werd. We waren echt onder de indruk.’

Oldschool

En dan is er nog altijd de vleermuis, een steeds terugkomend dier in de teksten en de platenhoezen van de band. Waar komt die fascinatie met dit diertje vandaan?  ‘Dat is iets wat altijd bij ons is geweest, vanaf het prille begin. We repeteerden bijvoorbeeld in de Battengang. Nou, daar heb je het al. Vanaf dat moment hebben we het beestje tot onze mascotte benoemd.’

Door de jaren heen heeft de band vele verschillende bezettingen gekend. Zanger Jurjen ‘Thundervox’ Tichelaar en Martjo ‘Whirlewolf’ Brongers bleken toch de gouden formule te zijn. ‘We hebben het zonder elkaar geprobeerd. Dat beviel niet.’ Stoppen? Daar denken ze ook nog lang niet aan. ‘We blijven nieuw werk uitbrengen. Maar je moet van ons geen nieuwe sound verwachten. Vortex is gewoon Vortex. Mensen zitten echt niet te wachten dat wij ineens met een keyboard op het podium verschijnen.’

Alleen de podiumpresentatie is met de jaren wel wat veranderd. ‘We kunnen niet meer met pyroflashbommen op de bühne verschijnen. Iets met veiligheid en regelgeving.’ Voor de rest is het gewoon oldschool heavy metal zoals we dat kennen, verzekert hij ons. ‘Natuurlijk altijd wel met een knipoog naar de jaren tachtig wat ‘onze’ tijd was.’

Dit artikel verscheen eerder bij onze matties van DATmag! Vind de tien verschillen… 😉