Waarom krijgt Marine niet gewoon een paspoort?

Studente HBO-Rechten Marine kan geen Nederlander worden, omdat… Ja, waarom eigenlijk niet? De Tweede Kamer wil Marine en 11.000 andere ongedocumenteerd legalen gewoon een paspoort geven, maar de VVD houdt dat tegen.

‘Ik blijf hopen, natuurlijk. Maar ik verwacht niet te veel. Dat heb ik afgeleerd. De VVD blijft regeren en ik heb alle reden om aan die partij te twijfelen.’
Nee, als Marine op 17 maart haar stem had mogen uitbrengen had ze zeker niet een hokje op lijst 1 rood gekleurd. Maar stemmen was sowieso niet aan de orde, want dat mag ze niet, zoals ze meer dingen niet mag. De studente HBO-Rechten is ongedocumenteerd legaal.
‘Veel mensen kunnen niet geloven dat dit kan. Niet in Nederland’, zegt ze op de kille ochtend na de Tweede Kamerverkiezingen. ‘Maar het kan wel, het gebeurt en het is geen bizarre bureaucratische uitwas. Het is beleid. Ik voel me geen tweederangsburger, ik bén een tweederangsburger.’

Bij alles wat ik doe, denk ik: mag ik dit wel?

In haar kamer in het centrum van Groningen doet Marine uit de doeken hoe het zover is gekomen. In 2007 kregen zo’n 27 duizend asielzoekers te horen dat ze in Nederland mochten blijven, ze kregen een permanente verblijfsvergunning. Daarmee waren ze nog vijf jaar verwijderd van het Nederlanderschap. Maar helaas, voor zo’n elfduizend mensen ging die vlieger niet op. Zij liepen tegen de zogeheten documentatie-eis aan die staatssecretaris Fred Teeven in 2009 had ingevoerd. Om een Nederlands paspoort te krijgen, moet iemand officiële documenten uit het land van herkomst kunnen tonen. Degenen die dat niet kunnen, krijgen geen paspoort. Zij zijn ongedocumenteerd legaal.
De 22-jarige Marine is zo iemand.

‘Ik ben geboren in Armenië, waar ik een half jaar heb gewoond. Mijn ouders vluchtten, waarom precies hebben ze ons nooit verteld. Hun papieren zijn ze kwijtgeraakt. Toen zij in 2012 Nederlands staatsburger wilden worden, kon dat niet. Ze hadden geen documenten om te bewijzen dat ze Armeniërs zijn. Mijn geboorte-akte hadden ze ook niet.’

Wat is er zo erg aan ongedocumenteerd legaal zijn?
‘Het beperkt je in van alles. Ik kan geen notaris worden, geen rechter en geen officier van Justitie. Mijn klasgenoten hebben duidelijk meer mogelijkheden dan ik. Werk bij defensie en politie kan iemand in mijn positie ook vergeten. Het is ook frustrerend dat je dat allemaal zelf moet uitvinden. Je stelt je zelf een toekomst voor en onderweg ontdek je dat die voor jou niet is weggelegd. Het voelt onrechtvaardig. Ik kom gewoon uit Drenthe en ik woon sinds 2017 in de stad. Ik ben Nederland enorm dankbaar, ik heb hier in veiligheid kunnen opgroeien, maar toch. Bij alles wat ik doe, denk ik: mag ik dit wel? Ik heb er vrijwel iedere dag mee te maken.’

Een buitenlandstage wordt lastig, ik mag Nederland niet voor langere tijd verlaten

Iedere dag? Hoezo?
‘Als ik zou willen winkelen in Duitsland, heb ik een reisdocument nodig. Dat moet ik ruim voor dat uitje aanvragen. Ik ben tien kilometer van de grens opgegroeid. Iedereen kon zo naar de supermarkt in Duitsland. Wij niet.
‘Op de havo gingen we met de klas naar Londen. Een half jaar van tevoren hadden we het reisdocument geregeld. Keurig in orde, maar Engeland accepteerde dat document niet. Mensen die niet uit de EU komen moeten daar altijd hun paspoort laten zien. Frankrijk vindt het reisdocument weer wel oké, bleek toen ik later op het vwo zat. Het is allemaal onduidelijk totdat je er zelf tegenaan loopt. Een stage in het buitenland? Dat wordt lastig, ik mag Nederland niet voor langere tijd verlaten.

Als ik wil trouwen moeten vijf mensen onder ede verklaren dat ik ben wie ik ben

‘Ik heb geen stemrecht bij de Tweede Kamerverkiezingen, maar voor de gemeenteraad en voor de waterschappen mag ik dat weer wel. Ik kan geen hypotheek afsluiten, ook daar heb je een paspoort voor nodig.
‘Ik kan niet trouwen, althans niet zomaar. In Nederland mag je namelijk niet ‘géén nationaliteit’ hebben. Vijf mensen moeten onder ede verklaren dat ik ben wie ik ben.’

Heb je plannen in die richting?
‘Ja, en ik heb het geluk dat mijn vriend een Nederlander is. Want er gelden ook merkwaardige regels voor kinderen van mensen in onze situatie. In Nederland geldt het beginsel van jus sanguinis. Dat betekent dat je nationaliteit afhangt van die van je ouders. Mijn jongere broer en mijn zus zijn in Drenthe geboren. Er is dus een geboorte-akte, maar daarmee zijn ze nog geen Nederlander. Net als ik zijn ze ongedocumenteerd legaal, omdat onze ouders dat zijn. Kinderen van ongedocumenteerd legalen kunnen alleen Nederlander worden wanneer één van de ouders een Nederlands paspoort heeft. Dat betekent dat de volgende generatie ook met deze problemen te maken kan krijgen. Als je partner geen Nederlands paspoort heeft, kan je kind geen Nederlander worden. Ook al ben je er zelf geboren en getogen.’

Dat is toch absurd?
‘Het wordt nog gekker. Het probleem kan namelijk met één pennenstreek uit de wereld worden geholpen. De Ombudsman heeft dat bepleit, de Tweede Kamer heeft er een motie van Madeleine van Toorenburg en Jasper van Dijk over aangenomen. Een ruime meerderheid was voor, maar staatsecretaris Broekers-Knol heeft die motie naast zich neergelegd. Ze wil nader onderzoek, terwijl er al vier onderzoeken liggen. Nu komt het dus op de nieuwe Tweede Kamer aan, daar zit Madeleine van Toorenburg sowieso niet meer in, en Jasper van Dijk misschien ook niet, dat hangt erom. Het punt is, er is geen andere conclusie mogelijk, de VVD wil het niet.’

Ja, dit heeft wat weg van de Toeslagenaffaire

Wat zit daar achter?
‘Dat weet ik niet zo goed. De VVD wil een streng immigratiebeleid. Misschien zijn ze bang om zetels te verliezen. Dat ze gewone mensen zoals ik in de problemen brengen, heeft niet hun prioriteit.’

Wordt het niet tijd voor Renske Leijten en Pieter Omtzigt?
‘Dat hoor ik vaker. Ja, dit heeft wat weg van de Toeslagenaffaire. Ik zou het liever niet doen, want ik sta niet graag op de voorgrond, maar ik leen mijn gezicht en mijn verhaal voor de campagne van VluchtelingenWerk die volgende week start.’

Krijg je daar geen last mee?
‘Als in: daar komen de trollen? Natuurlijk, als het me hier niet bevalt, moet ik terug naar mijn eigen land, kreeg ik laatst op twitter te lezen. Maar dat is nu net één van de problemen, ik heb geen ander land dan Nederland. En de Nederlanders zijn mijn landgenoten, want die trollen zijn in de minderheid. De meeste mensen gunnen mij dat paspoort wel.’