Waarom we volgens deze hoogleraar heel anders moeten gaan eten

Het voedsel dat in de schappen van de supermarkt ligt is eenzijdig samengesteld. Daarom moeten we anders gaan eten, zeggen hoogleraar Gerjan Navis en ondernemer Jan Buining.

Hoge bloeddruk, een hoog cholesterolgehalte, gewrichtsaandoeningen, suikerziekte en vooruit, ze doet er ook nog depressieklachten bij. Gerjan Navis weet hoe je al dit leed kunt aanpakken en, beter nog, hoe je deze ellende kunt voorkomen. Het geneesmiddel is volgens de Groningse hoogleraar Voeding in Geneeskunde samen te vatten in één woord: leefstijl. Iets uitgebreider kan ook: goed bewegen en gezond eten.

Dat dat allemaal niet zo eenvoudig is, steekt Navis op 26 oktober niet onder stoelen of banken tijdens het tweede van een reeks Impactcolleges van Impact Noord. In deze colleges spreken ondernemers met idealen die verder gaan dan het maken van winst. Ondernemers die opereren onder het motto: verbeter de wereld, begin je eigen onderneming.

Dat de gemiddelde Nederlander te veel zout eet, is algemeen bekend. Maar hoe je zoutekauwen leert minderen, weet bijna niemand. Logisch, want zout zit in zo’n beetje alles wat je in de supermarkt kunt kopen (maar om dat op het etiket te kunnen lezen heeft de helft van de klanten een vergrootglas nodig).

Flink wat mensen met overgewicht lijden aan… ondervoeding

Artsen moeten patiënten helemaal niet vertellen dat ze minder van dit of dat moeten eten, vindt Navis. Ze moeten luisteren naar die ideeën die patiënten zelf hebben over het veranderen van hun voedingspatroon.

Minder zout eten… het lukte een groep patiënten met overgewicht toen ze samen aan het nadenken sloegen over de manier waarop ze dat voor elkaar konden krijgen. Ze wisten elkaar te motiveren. Dat was hun artsen nooit gelukt. Artsen denken volgen Navis, ze is er zelf trouwens ook eentje, te vaak dat ze de wijsheid in pacht hebben.

Gezond eten is helemaal niet zo eenvoudig. Waarom heeft een overgewichtig mens eigenlijk trek? Nou, volgens Navis is dat niet zo heel gek, in pakweg één derde van de gevallen is een obesitaspatiënt ondervoed.
‘Het is honger verstopt onder een laagje vet’, zegt Navis over dit opmerkelijke verschijnsel.
‘Ze eten wel te veel, maar toch krijgen ze van bepaalde voedingstoffen te weinig binnen, dan bevat hun voeding bijvoorbeeld te weinig eiwitten.’

Hoe dat kan? Het meeste voedsel dat te koop is, is onevenwichtig samengesteld. Jan Buining, de baas van Tasty Basics, weet wat daar achter zit.
‘Het voedsel dat onze industrie produceert heeft drie kenmerken. Het is makkelijk te eten, het heeft een lage prijs en het is lekker. Dat wil zeggen: het is hartig, zoet en zout.’

Voor diervoeding is voedingswaarde hét criterium, die dieren gaan topfit naar het slachthuis

Nadrukkelijk géén criterium bij de bereiding van industrieel voedsel is de voedingswaarde. Let op, dit gaat over voeding voor menselijke consumptie. In het voedsel dat dieren krijgen voorgeschoteld is de voedingswaarde zo goed als het enige criterium.
‘Die nutriënten in diervoeding zijn tot op de gram uitgebalanceerd. Je zou kunnen zeggen: die beesten gaan topfit naar het slachthuis.’
Daar kijken de stuk of twintig aanwezigen in het zaaltje in Startup City wel van op.
‘We zijn het heel gewoon gaan vinden dat vijftig procent van de droge massa in ons voedsel een rondje door de fabriek maakt, waarbij nuttige voedingstoffen worden verwijderd.’

Er zijn negen voedingsstoffen die we te weinig binnenkrijgen

Buining tovert de jongste wetenschappelijke gegevens op het scherm. Te veel suiker, zout en verzadigde vetten, dat wisten we al. Maar er zijn dus ook negen voedingsstoffen waarvan de doorsnee supermarktklant te weinig binnenkrijgt: kalium, calcium, vezels, ijzer, magnesium, eiwitten en de vitamines A, C, en E.

Die stoffen zitten vaak wel in de oogst die de boeren van hun akkers halen, maar ze worden er in de industrie uitgehaald.
Een bizar verhaal, maar het is wel waar, bevestigt de hoogleraar.
Het hoeft geen betoog dat Jan Buining de producten van Tasty Basics aanbeveelt omdat die wel de ideale samenstelling hebben. Ze zijn inmiddels te koop in 1500 supermarkten en verkooppunten in Nederland en België.

Lekker praktisch: neem iedere maaltijd één schep groente extra

Gezond eten moet veel eenvoudiger worden, vinden Buining en Navis.
‘We kunnen de voedselindustrie helpen door een suikertax in te voeren’, zegt Navis vriendelijk venijnig.
Voor consumenten heeft ze twee gouden tips. ‘Neem iedere maaltijd één schep groente extra.’
Maar nog beter is de aanbeveling die haar zelf op het juiste pad zette.
‘Ik ging een keer naar de supermarkt voor een pak melk. Eén liter melk. Een half uur later kwam ik naar buiten met een kassabon die optelde tot veertig euro. Sindsdien gebruik ik een krachtig middel: de boodschappenlijst. Koop alleen wat er op die lijst staat.’

Een rekenmachine kan trouwens ook geen kwaad in de winkel.
‘Bij eiwitten denken mensen vaak aan dierlijke eiwitten, aan vlees. Het alternatief zou duurder zijn. Maar dat is een frame, zelfs kiloknallers kosten meer dan plantaardige eiwitten.’

Foto’s: Shelley Pauls en Luuk Steemers