Energietransitie… Özcan Akyol wil weten hoe je dat uitlegt

Energietransitie… Özcan Akyol wil weten hoe je dat uitlegt aan de gewone man. Eus, schrijver, columnist, tv-maker en media-man, vraagt veel van de bezoekers van de Barn Talk.

Özcan Akyol noemt zich een klassenmigrant. Daar zit wat in. Hij groeide op in een gastarbeidersgezin in Deventer, waar zijn vader werkte in de blikfabriek van Thomassen & Drijver. De Akyols woonden in de Bergpoortstraat, in een wijk die men toen een achterbuurt noemde. En waarom niet? Özcan, zeg maar Eus, spreekt over kleine verpauperde woningen, armoede en autochtonen aan de onderkant van de samenleving. Vooruit, hij noemt ze maar even zoals er in Nederland vaker over ze wordt gesproken. ‘Asocialen. En er zijn, zoals jullie ongetwijfeld weten, nog ergere termen voor.’
Tussen hen groeide hij op, met zijn analfabete ouders die nu, veertig jaar nadat ze in Overijssel neerstreken, nog steeds geen Nederlands spreken. ‘Inburgering’, zegt Eus fijntjes, ‘was iets waar men in Nederland pas later waarde aan ging hechten.’

De citotoets zei vwo, maar Eus ging naar de mavo. Van daar klom hij op. Eerst mbo. Toen Journalistiek in Zwolle en daarna Nederlandse Taal en Cultuur aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Maar alles stond in het teken van dat wat hij wilde worden en ook is geworden: schrijver. Inmiddels kent hij alle rangen en standen, van hoog tot laag en min of meer van binnenuit. ‘Daar sta je dan op een receptie een toastje zalm te eten met de minister.’

Het is fijn dat Eus eens langskomt, want Eus is niet optimistisch

Een klassenmigrant dus. Op 7 september staat Eus, want zo kent heel Nederland hem inmiddels van de tv, in de Energy Barn van de Hanzehogeschool. Daar houdt hij de eerste Barn Talk van het schooljaar 2022-’23. Barn Talks zijn bijeenkomsten die handelen over de klimaatproblematiek en de zogeheten energietransitie (de overgang van fossiele brandstoffen naar milieuvriendelijker energiebronnen). Het zijn bijeenkomsten die zwartkijkers kunnen opmonteren, want de sprekers zijn doorgaans optimistisch over de technische mogelijkheden. Of het nu om batterijen, waterstof, biobrandstoffen, kernenergie of wind gaat, een zonnige toekomst is nooit ver weg.
Juist daarom is het fijn dat Eus eens langskomt. Want Eus is niet optimistisch en hij komt ook geen praatjes over een schone toekomst ophangen. ‘Ik sta aan jullie kant. Er moet echt iets gebeuren, daarvan ben ik overtuigd. En het moet ook allemaal veel sneller om de wereld te behoeden voor grote rampen. Maar wij zijn de klimaatvoorhoede. Wij rennen vooruit, terwijl de achterblijvers steeds meer vragen hebben.’

Terug naar Deventer met klassenmigrant Eus. ‘Toen ik na de vakantie de snelweg afreed, afslag 23, stond daar ineens een veld zonnepanelen. Prima! Hoe meer, hoe beter, dacht ik… hoor ik ook jullie denken. Maar wat zeiden mijn vrienden en kennissen in de Bloempoortstraat? Ze verkrachten onze stad. Voor wie is dat? Wie verdient daar aan? De mensen in die wijken weten drommels goed dat al die dingen niet voor hen zijn. De Tesla’s, de warmtepompen en de zonnepanelen zijn voor de rijken.’
Kortom, en de antwoorden op deze vragen zullen de hele verdere Barn Talk in beslag nemen: ‘Wie legt het die mensen uit? Hoe nemen jullie de achterblijvers mee in de verandering?’

De komende verkiezingen worden een nare verrassing

Echt contact, klinkt het, oprechte interesse in de persoon. Participatie, projecten en buurtontwikkeling. De overheid moet natuurlijk veel beter sturen. De woningbouwcorporatie mag de mouwen ook weleens opstropen. Professionals hebben een duidelijke rol. De Tweede Kamer moet zich tot in detail met deze problematiek bezighouden. Vrouwen, die hoor je niet, maar vrouwen zijn cruciaal voor het succes.

Eus gooit af en toe wat biobrandstof op het vuur. ‘De komende verkiezingen worden een nare verrassing. Ik vrees dat de anti-partijen dik gaan winnen. De kloof wordt niet kleiner, maar juist groter. Jullie willen het wel inclusief maken, maar jullie aanpak zorgt juist voor exclusie.’
Als om dit te illustreren komt een dame met een verhaal over een huwelijksfeest. ‘Wat mij puzzelt… Ik heb een gemixte vriendengroep. Eén stel uit die groep ging trouwen en natuurlijk nodigden die ons uit voor de bruiloft in Portugal. Nou, wij wilden er echt niet naartoe vliegen. Anderen wel. Ik wil maar zeggen: de energietransitie is ook een sociale transitie.’
Dat vindt Eus een hele mooie, een sociale transitie. ‘Dat is het inderdaad.’
Vertrouwen is ook een sleutelwoord, meent een heer op de tweede rij. ‘Energiebedrijven moet je sowieso wantrouwen. Pas op voor de slimme meter’, waarschuwt hij, ‘die is er niet voor de gebruiker, maar voor het bedrijf.’
Vertrouwen is essentieel, vindt een docent die daarnaast wijkenergiecoach is. ‘Wanneer je bij mensen langsgaat ben je al een stap op de goede weg.’
En zo tuimelen de ideeën over elkaar heen, van het ene uiterste naar het andere.
Van: ‘De regering moet een deltaplan voor het klimaat uitvaardigen.’
Tot: ‘Het valt allemaal wel mee, je hoeft niet iedereen te overtuigen, als je het gros van de mensen maar meekrijgt.’
Of dit ‘positieve licht op de situatie’, zoals de man het noemt, Eus minder moedeloos stemt, is niet helemaal duidelijk.
‘De tegenstanders van de maatregelen weten drommels goed wat ze moeten zeggen. Daarom moeten wij ons verhaal blijven vertellen. Ja, wij moeten ook verhalenvertellers zijn.’

Foto’s: Rick van Houten