Ernst Kuipers houdt spreekuur in het Wiebenga

Ernst Kuipers zit op de praatstoel van het Wiebenga, waar zich maandag een Hanzeversie van College Tour afspeelt.

‘Als jullie later oud en gebrekkig zijn, dan weten jullie waar je terecht kunt. En als je het niet weet, bel je iemand van de jaarclub of een oud-studiegenoot die je de weg wijst. Maar voor een groot deel van de bevolking bestaan zulke routes helemaal niet. Toch hebben die mensen net zoveel recht op zorg.’ Aan het eind van zijn ontmoeting met Groningse studenten laat minister Ernst Kuipers merken dat ‘toegankelijke zorg voor iedereen’ voor hem geen loze kreet is, maar een bloedserieuze zaak. En een hele kluif, want de zorg is helemaal niet zo toegankelijk, zo maakt Kuipers op 6 maart duidelijk met een paar schrijnende voorbeelden.

‘Je zou denken dat Nederland in de topdrie van Europa zou staan, maar we staan op plek veertien’

Neem nou de perinatale sterfte, de sterfte rondom de geboorte. Die is volgens Kuipers best laag. ‘Je zou ook verwachten dat Nederland tot de topdrie van Europese landen zou behoren. Maar dat is niet zo, we staan op plek veertien.’ Hoe komt dat? Kuipers, die voordat hij minister werd 22 jaar in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam werkte, heeft wel een idee. ‘Een paar jaar geleden legden we de cijfers van de twee rijkste wijken van Rotterdam, Kralingen en Hilligersberg, naast die van Charlois en Feijenoord, de twee armste wijken. Dat was een factor 4 verschil.’

Dat is in lijn met andere tamelijk schokkende gegevens die gespreksleider Jim Lo-A-Njoe aan de minister voorlegt. ‘Wie van Groningen-Zuid naar Groningen-Noord fietst, komt door verschillende wijken. De mensen in Zuid worden gemiddeld zeven jaar ouder dan de mensen in Noord.’ Kuipers, die zijn studietijd in Groningen doorbracht, is ervan op de hoogte. ‘Mensen uit dergelijke wijken worden vaak op een lagere leeftijd al ziek. Op je vijftigste ziek worden of op je zeventigste, dat is een enorm verschil.’

In de zaal zitten allemaal studenten uit de medische en de zorghoek, die hoeven niet te vrezen voor werkloosheid, werk zat

Maar er is wel degelijk wat aan te doen, vooral op sociaal gebied. In Rotterdam begon men met een reeks projecten om contact te leggen met de zwangere vrouwen in de arme buurten. ‘Ik heb de precieze cijfers nu even niet paraat’, zegt Kuipers, ‘maar de percentages vroeggeboorten en perinatale sterfte gingen aanzienlijk omlaag.’

Het zijn opwekkende klanken voor de ongeveer honderd studenten in het Atrium van het Wiebenga. Allemaal studenten uit de medische en de zorghoek. Die hoeven niet te vrezen voor werkloosheid, want de zorg heeft vacatures genoeg. ‘Nu al werkt één op de zes Nederlanders in de zorg’, zegt Kuipers. ‘Als die lijn zo doorgaat, is dat één op de vijf in 2030 en één op de vier in 2040. Als we het op één op de zes willen houden, dan moeten we het dingen anders gaan doen.’

Het is net College Tour: studenten vuren naar hartenlust vragen af op de bekende gast

Hoe? De minister verwacht veel van het Integraal Zorg Akkoord. ‘Vroeger waren alle zorgdomeinen van elkaar gescheiden. De geestelijke gezondheidszorg, de ziekenhuiszorg, de eerstelijnszorg en ga zo maar door. Nu hebben we al die domeinen samengebracht om samen te bepalen hoe de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar blijft. Ook de gemeentes doen mee, want die hebben een belangrijke rol bij de preventie.’
Wordt dat niet té complex wil een student in een donkerblauwe trui weten, als het woord aan de zaal is. Want deze bijeenkomst is op de leest van het tv-programma College Tour geschoeid: studenten mogen naar hartenlust vragen afvuren op een bekende gast.

‘Het is complex’, antwoordt Kuipers, ‘maar dat was het al. Nu hebben we een akkoord waaronder alle partijen hun handtekening hebben gezet.’

Nee, helaas, de tandarts komt voorlopig niet in de basisverzekering

Een student Tandheelkunde op de vierde rij pleit voor het opnemen van tandarts in de basisverzekering. Nadat Kuipers heeft onderstreept dat tandheelkundige zorg voor kinderen gratis is, verliest hij zich in een lang en omslachtig betoog, dat hij beëindigt met een meelevende blik op de vraagsteller. ‘Nu kijkt u mij precies zo aan als een kamerlid dat de minister heeft horen praten, maar niet weet of hij daarmee echt antwoord op zijn vraag heeft gekregen.’ Helaas, voor de goede verstaander was dat antwoord er wel degelijk: nee, de tandarts komt níet in de basisverzekering. ‘Ik hoop dat je daardoor niet laat ontmoedigen’, lacht Kuipers.

Wat we 50 jaar geleden als normaal zagen, zien we nu als een ziekte

Een studente in een witte trui met zwarte horizontale strepen lijkt bezorgd over de arbeidsproductiviteit in de zorg. Die stijgt volgens haar minder hard dan die in andere sectoren. Gaat de minister daar wat aan doen? ‘Zorg is nu eenmaal arbeidsintensief’, antwoordt Kuipers, ‘de vraag naar zorg verandert ook voortdurend. Wat we vijftig jaar geleden als normaal zagen, beschouwen we nu als een ziekte. Wat we zeker willen meenemen, is wat we hebben geleerd tijdens de coronapandemie: we kunnen veel meer op afstand doen. Er waren patiënten die thuis zuurstof kregen toegediend. We konden ze op afstand monitoren. Dat was uit nood geboren, maar het werkte heel goed.’

Het is niet iets wat iedereen een leuke invulling van het zorgberoep vindt, maar digitale zorg is zeker een loopbaanoptie. Eén van de vele opties, want de zorg kan altijd beter, vindt Kuipers, die zelfs ‘een beetje jaloers’ is op de studenten van nu. Er zijn zoveel mogelijkheden. ‘En ja, de zorg verandert, maar wel altijd mét jullie. Jullie mogen de zorg van de toekomst vormgeven.’

Leuke dingen om te weten over Ernst Kuipers
Minister Ernst Kuipers (14 december 1959) is geboren in Meppel en groeide op in Emmeloord. Tijdens zijn hele studententijd in Groningen woonde hij op het Eyssoniusplein (op nog geen steenworp afstand van de huidige voordeur van het Wiebenga).
De voormalig hoogleraar heeft de bijna onbedwingbare neiging om tijdens ambtelijke besprekingen en bezoekjes aan het parlement college te gaan geven.
Toen hij praktiserend arts was in het Erasmus lunchte hij jarenlang iedere dag met een krentenbol met kaas, een beker melk en een banaan. Verder verkeert hij in goede gezondheid. Ernst Kuipers is getrouwd en vader van vier zonen in de studentenleeftijd.

Foto (fragment): Rosan Bloem