Na de lockdown, we gaan open, maar hoe? De scenario’s op een rijtje

Oké, als het goed gaat, kunnen de deuren van de Hanze na de zomer weer allemaal van het slot. En dan? In het plan Open up! kunnen studenten lezen wat ze na de lockdown kunnen verwachten. Studievertraging, bijvoorbeeld.

‘Vrijwel alle studenten zullen langer over hun opleiding doen, hou maar rekening met een jaar’, zegt Carine Joosse.
Joosse, dean van het Instituut voor Life Science and Technology (ILST) van de Hanze, heeft een aardig beeld van wat er gaat gebeuren als de Hanze na de zomervakantie weer van het slot gaat. De deuren van haar instituut hebben tijdens de lockdown namelijk voor het grootste deel van de tijd op een kier gestaan. ILST-studenten moeten voor hun proeven nu eenmaal vaak in een laboratorium zijn. Joosse, die gedurende vrijwel de hele periode minstens één dag per week op de Hanze was, maakte dus van dichtbij mee hoe studenten omgingen met studeren in coronatijd en de aanwezigheid op Zernike.

Het was floreren óf verpieteren
‘ILST-studenten hoef je niet te vertellen dat ze zich aan de coronaregels moesten houden. Zij weten dat veiligheid cruciaal is bij het labwerk dat ze doen en hen overtuigen van de ernst van een virusuitbraak is ook niet nodig. Qua studie deden sommige studenten het tijdens de lockdown heel goed, beter dan in gewone jaren. Andere studenten deden het juist aanmerkelijk slechter. Er is bijna geen middengroep meer.’

Dat sterke onderscheid tussen florerende en verpieterde studenten zal op meer opleidingen te zien zijn. Daar moeten opleidingen rekening mee houden, en in ieder geval zullen ze in kaart moeten brengen hoe de studenten ervoor staan. Niet alleen qua studieprestaties, ook hoe ze in hun vel zitten verdient aandacht.
Net zoals bij ILST het geval is, zullen er studenten zijn die de tijdens de lockdown opgelopen achterstand willen inlopen. Prima, vindt Joosse, maar verwacht daar niet te veel van.
‘Volgend jaar staan er voor iedere student weer gewoon zestig punten op het programma. Van studenten verwachten dat ze méér dan die zestig punten gaan halen, is niet realistisch. Vergeet niet dat de studenten tijdens de lockdown ook andere belangrijke dingen hebben misgelopen. Elkaar, het studentenleven. Ook dat moeten ze opnieuw oppakken.’

Ruimte om goed te landen
Hetzelfde realisme ademt het programma Open Up! dat dit voorjaar verscheen. Het studiejaar 2021-2022 wordt, zo meldt het document, een periode waarin ‘studenten ruimte hebben om goed te landen in het nieuwe normaal’. Het College van Bestuur heeft er maar liefst 32,3 miljoen euro voor uitgetrokken (waarvan 9,7 miljoen op de plank blijft liggen voor 2022-2023).
Eén jaar voor een goede landing, dus. In dat jaar moeten de opleidingen keuzes maken over blended learning, de mengvorm van onderwijs in levende lijve en de online varianten waarmee tijdens de lockdown ervaring is opgedaan.

De belangrijkste aanwijzing die het programma Open Up! hierover geeft is dat de opleidingen zelf mogen bepalen hoe dat nieuwe onderwijs er in de praktijk zal uitzien. Wel knoopt het College van Bestuur er een voorwaarde aan: de medezeggenschapsraden moeten met de plannen instemmen. Hierdoor krijgen studenten de kans om formeel hun zegje te doen (zij bezetten in die raden immers de helft van de zetels).

Individuele inhaaltrajecten
Studenten kunnen na de zomer rekenen op extra begeleiding. Logisch, want er zijn hoe dan ook meer studenten die van het normale studiepad zijn afgeweken. Zij krijgen extra aandacht om, zoals Open Up! het verwoordt, ‘weer back on track’ te komen.
Zo bereiden de ILST-opleidingen zich voor op studenten die verloren tijd willen inhalen. Dean Carine Joosse: ‘Waar dat kan proberen we individuele afspraken over een inhaaltraject te maken. Daarnaast vormen we groepjes van studenten die vergelijkbare gaten moeten vullen. We zullen ook zorgen voor extra tentamenkansen.’

Financiële tegenvallers
Studievertraging kost studenten geld. Om die financiële tegenvaller op te vangen heeft het kabinet enige maatregelen in petto. Zo zal het collegegeld voor 2021-2022 waarschijnlijk worden gehalveerd en mogen studenten in het jaar 2021 onbeperkt bijverdienen zonder korting op de studietoelage.

Terug naar de zomer. Het programma Open Up! gaat uit van een situatie waarbij alle maatregelen zijn opgeheven. Tegelijkertijd wil men goed voorbereid zijn, voor het geval dat men sommige maatregelen weer razendsnel moeten invoeren. Om een idee te geven: medewerkers van het Facilitair Bedrijf zetten alle tafels en stoelen in de lokalen weer op hun oude plaats. Tegelijkertijd moeten ze ervoor zorgen dat ze snel kunnen ingrijpen wanneer iedereen weer anderhalve meter afstand van elkaar moet houden. Ga er maar aan staan.

Run op de Hanze
Maar, zegt Ciska Bakema, directeur van het Facilitair Bedrijf, dat is leuker werk dan de taken waarmee de medewerkers in coronatijd noodgedwongen waren opgezadeld. ‘Ze moesten ineens politie-agent spelen en daarvoor hebben ze dit vak natuurlijk niet gekozen. Nu kunnen de handen weer uit de mouwen.’

Bakema kijkt, zoals vrijwel iedereen, uit naar het begin van het nieuwe studiejaar. Maar ze is ook wel een beetje bezorgd. ‘Ik denk dat erg druk wordt. Weet je nog? De run op de terrassen van eind april, begin mei. Ik ga ervanuit dat we zoiets zullen meemaken, het wordt een hausse.’
Het is volgens Bakema een logische reactie op wat de meeste mensen tijdens de lockdown hebben gemist. ‘Elkaar ontmoeten! Zodra dat weer kan, zal het gebeuren. Studenten en medewerkers zullen in groten getale opduiken. Het wordt druk en gezellig.’

Waar gelden welke regels?
Van die aantallen wordt de locatiemanager van de kunstvakopleidingen Nikolet Wit een tikje nerveus. ‘Ik ben dolblij dat we elkaar weer zullen kunnen zien. Maar het zijn wel grote groepen mensen met een lossere houding. En misschien gelden er toch nog enige beperkingen waar we toezicht op moeten houden.’

Niet eenvoudig, maar we komen er samen wel uit, denkt ze. ‘Eén van de belangrijkste uitdagingen is het om het voor elkaar te krijgen dat het voor iedere aanwezige steeds duidelijk is welke regels er in de gebouwen gelden.’
Wit en Bakema verwachten dat de problemen zich vooral in het begin zullen voordoen. Een kwestie van wennen aan een bijna vergeten omgeving. Na die fase wordt het weer anders. Bakema is er vrij zeker van dat de grote toeloop naar de Hanze-gebouwen na enige tijd zal luwen. Er zullen dan, zo voorspelt ze, zelfs minder mensen in de Hanzegebouwen vertoeven dan voor de lockdown het geval was.
‘We hebben de afgelopen tijd natuurlijk wel een paar dingen ontdekt. Er zijn nieuwe onderwijsvormen gevonden, zoals alternatieven voor hoorcolleges. En veel medewerkers ervaren de voordelen van thuiswerken, sommige zijn er zelfs al aan gewend geraakt.’

Op dit vlak zouden de opvattingen van personeel weleens kunnen afwijken van de behoeften van studenten. Zo vinden de voorzitters van de twee studentenfracties in de medezeggenschap Danny Kolthof (Lijst Sterk) en Sander van der Dussen (HSV) dat docenten vanaf nu al hun colleges moeten opnemen, zodat studenten ze nogmaals online en achteraf kunnen volgen. Of de docenten dat zien zitten… We zullen zien.

Volledig virtuele instelling
Het programma Open Up! houdt zich op dergelijke punten op de vlakte. Minimaal twintig procent van het onderwijs zal naar verwachting online worden gegeven. Hoe en wat? Dat zal de tijd moeten leren.
Thuiswerken zal ook niet van de ene op de andere dag tot het verleden behoren. De Hanze stelt er wel grenzen aan: medewerkers zullen zeker zestig procent van de werktijd op de Hanze moeten vertoeven.
‘Het is niet de bedoeling dat de Hanze een volledig virtuele instelling wordt’, legt Bakema uit. ‘Dat snapt iedereen. Door die percentages lijkt het trouwens heel strikt. Maar we kunnen gewoon bekijken hoe het zich ontwikkelt.’

Maar deze ontwikkelingen vragen wel iets van de inrichting van de meer dan dertig Hanze-gebouwen. ‘We zullen ze moeten aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid. Dat kost tijd en als de deuren straks opengaan is het zeker niet perfect, maar we hopen wel dat we dan een mooie start hebben gemaakt.’
ILST-dean Carine Joosse kijkt ernaar uit. Ze heeft ‘leuke projecten’ voor nieuwkomers op stapel staan. Voor opnieuwkomers heeft haar team activiteiten verzonnen die de ‘sociale binding’ moeten vergroten, zoals een duurzaamheidschallenge.
Joosse is vast niet de enige Hanze-medewerker die eigenlijk maar voor één ding echt bang is. ‘Dat het allemaal níet doorgaat. Dat één of andere virusvariant de kop opsteekt, dat we na de zomer nog steeds in lockdown zullen zijn. Of dat we dan wéér in lockdown zullen zijn.’
Daar moet je inderdaad niet aan denken, maar het is wel slim om er rekening mee te houden.

Foto (fragment): Beth Macdonald