Noah baalt, had hij net dé manier om asielzoekers te huisvesten gevonden en toen…

Noah onderzocht hoe gemeenten de huisvesting van asielzoekers kunnen regelen. En toen besloot het kabinet om de Spreidingswet af te schaffen.

In juni 2023 had het asielzoekerscentrum in Ter Apel niet meer genoeg plaatsen, alle 160 bedden waren bezet. Veel asielzoekers werden vervoerd naar sporthallen, waar ze uren moesten wachten voordat ze naar inderhaast ingerichte noodopvangcentra konden worden gebracht. Maar voor sommigen was zelfs dat niet mogelijk, die hadden geen andere keuze dan in tenten of in de open lucht te slapen.

Noah Albus, net afgestudeerd in Vastgoedkunde, besloot te onderzoeken hoe gemeenten asielzoekers goede huisvesting kunnen bieden. ‘Ik wilde me richten op de sociale kant van vastgoed. Het leek me interessant om gemeenten te helpen met dit probleem. Zij moeten mensen in nood veilige, adequate huisvesting bieden. Maar hoe doe je dat?’

Noah deed interviews door het hele land, van Dronten tot Rotterdam

Toen Noah aan zijn afstudeerproject begon, verplichtte de zogeheten Spreidingswet (die in februari 2024 van kracht zou worden) alle gemeenten om een evenredig aantal asielzoekers op te nemen. ‘Een stad als Amsterdam, met ongeveer 920.000 inwoners, zou dus vier keer zoveel asielzoekers moeten opvangen dan een stad als Groningen, met haar 230.000 inwoners. De Spreidingswet zou kunnen helpen om die eerlijke verdeling tot stand te brengen.’

Zijn afstudeeronderzoek bracht Noah in gemeentes door heel Nederland. Hij nam interviews af met raadsleden en beleidsmakers, van Dronten tot Rotterdam en Utrecht. Ook sprak Noah met Eric van der Burg, de toenmalige staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, die het wetsvoorstel voor de Spreidingswet opstelde. ‘Van der Burg draaide er niet omheen. Rekening houdend met een toename van het aantal asielzoekers, wilde hij dat elke gemeente haar eerlijke deel in de huisvesting op zich zou nemen.’

Noah ontdekte dat er geen absoluut tekort aan gebouwen is

De meest verrassende ontdekking voor Noah was hoe sober de omstandigheden in veel opvanghuizen zijn. ‘Het is echt minimaal. Mensen hebben soms maar één bed en delen overvolle ruimtes. Het is een moeilijke situatie, vooral voor kinderen.’

Hij ontdekte ook dat er geen absoluut tekort is aan gebouwen. De echte moeilijkheid is het verkrijgen van gemeentelijke goedkeuring en het aanpassen van faciliteiten om aan de wettelijke normen voor veilig onderdak te voldoen. Daar bovenop komt het probleem van de concurrentie voor onderdak. Die is groot, vooral in steden waar studenten en andere bewoners ook om woonruimte zitten te springen. Het is moeilijk om op korte termijn locaties te vinden. De ruimte is beperkt en het kost tijd om adequate asielhuisvesting te creëren.’

Nu kan Noah’s maandenlange werk tevergeefs zijn geweest, want het kabinet-Schoof heeft het plan om de Spreidingswet zo snel mogelijk af te schaffen (een voorstel daarvoor zou in het eerste kwartaal van 2025 worden bekendgemaakt). Daar staat Noah dan, met z’n  gedetailleerde langetermijnstrategie voor gemeenten om veranderingen door te voeren. ‘Ik ben gefrustreerd dat mijn bevindingen geen nut meer hebben’, zegt hij. ‘Met deze wet hadden we ruimte kunnen maken en de kwaliteit van huisvesting voor asielzoekers kunnen verbeteren. Zonder deze wet hebben gemeenten de mogelijkheid om zich minimaal in te zetten, waardoor de voorzieningen overvol zouden kunnen blijven.’

‘Ik zag de Spreidingswet als lange-termijnoplossing’

Asielaanvragen in Nederland zijn gestegen van 17.590 in 2020 naar bijna 48.500 in 2023. De huisvestingsuitdaging reikt verder dan alleen nieuwkomers. Ruwweg 16.000 asielzoekers met een verblijfsvergunning verblijven in tijdelijke opvangcentra en kunnen bij gebrek aan mogelijkheden niet verhuizen naar permanente huisvesting. Deze mensen bezetten dus bedden voor nieuwkomers.
‘Mijn onderzoek had een leidraad kunnen zijn voor gemeenten. Ik zag de wet als een oplossing voor de lange termijn. Als hij zes tot tien jaar zou worden toegepast, denk ik dat we genoeg plekken van goede kwaliteit hadden kunnen creëren.’

Noah’s scriptie was genomineerd voor de Hannie Schaft Prijs voor onderzoek met een groot maatschappelijk effect. Hij sleepte de prijs niet in de wacht, maar Noah gaat door met maatschappelijk relevant werk. ‘Veel mensen denken dat vastgoed alleen over gebouwen gaat, maar het gaat over veel meer. Het heeft een directe impact op mensen en gemeenschappen.’