Vandaag ben ik lui

Nuttigheidsdwang. Is het een door de productie- en consumptiemaatschappij gevormde behoefte of simpelweg een tekenfout in de blauwdruk van het menselijk gedrag? Het altijd iets moeten doen (om de kick van de dopamineafgifte te ervaren) kan een serieus probleem vormen voor wie zich er niet van bewust is. Burn-out, stress, een hart dat het plots begeeft.

Sinds de uitvinding van de klok leggen we onze prestaties langs de meetlat van de tijd

Vanaf de basisschool wordt de mens geconfronteerd met toetsen, opdrachten en taken die voltooid, opgelost en verricht moeten worden. Nietsdoen is bijna niet meer te doen. Is ook lastig natuurlijk, want nietsdoen is een paradoxaal begrip, een oxymoron, een term die bestaat uit twee tegengestelde begrippen. Een werkvakantie, bijvoorbeeld, of een kleine reus. Nietsdoen is een kleine reus.
Sinds de uitvinding van de klok is de mens gebonden aan uren en minuten en leggen we onze prestaties langs de meetlat van de tijd. Iedere minuut in het leven kan worden vertaald in een kostbare economische eenheid. Dit maakt het lastig om die minuten onaangeroerd op de keukentafel te laten liggen. Ergens tussen middeleeuwen en het digitale tijdperk heeft de nuttigheidsdwang aan kracht gewonnen en inmiddels is het verschijnsel niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Toch kan de beloning voor het pietluttige nietsdoen groter zijn dan financieel gewin. Door je los te weken uit de dagelijkse structuur van arbeid en beloning opent zich een wereld die rijker is dan geld je kan maken.

Vergeet wat het is om een persoon te zijn, en ontdek wat het betekent om mens te zijn

Dat kan simpel beginnen: pak eens een stoeltje en zet het pal voor je huis neer. Neem een biertje uit de koelkast en ga zitten. Vergeet je telefoon en de digitale achterklap die zo’n prominente plek in het leven inneemt, negeer arbitraire zaken als werk, opleiding en persoonlijke sores. Haal rustig adem, neem een flinke slok en adem nog eens diep in. Volg de vlucht van de vogels naar het zuiden, verbaas je over die ene die balorig noordwaarts wiekt, hoor het geritsel van de wind die zachtjes door de bladeren schuift, staar naar de sliert auto’s die onafgebroken onderweg zijn naar een andere plek dan hier. Vergeet wat het is om een persoon te zijn, en ontdek wat het betekent om mens te zijn. Talloze kunstenaars en wetenschappers kregen hun meest vernieuwende ingevingen op momenten van geestelijke verzadiging. Tijdens het kijken naar het kabbelen van het water of het drijven van de wolken.
Toch blijft het lastig om niets te doen. Er is maar een beperkte hoeveelheid tijd beschikbaar en het gezonde verstand maant ons tot actie. Charlie Chaplin zette de doctrine van nuttigheidsdwang op een effectieve manier op het witte doek in zijn film Modern Times. Een oplossing kan zijn om het nietsdoen op gelijke voet te zetten met wél iets doen. Luiheid zou een deugd moeten zijn. Zet het voor mijn part in je agenda: vandaag ben ik lui. Niks om je voor te schamen.