Rechters discrimineren, ze zijn onbewust racistisch. Vaststaat, zo concludeerden onderzoekers van de Leidse Universiteit, dat ze autochtonen minder zwaar straffen dan allochtonen. ‘Een flutonderzoek’, vindt Rob Zijlstra. ‘Rechters zijn ook maar mensen, maar van enige racistische inslag heb ik nooit wat gemerkt.’ Zijlstra zag tijdens zijn lange loopbaan als rechtbankverslaggever 3700 verdachten in de Groningse rechtbank staan. ‘Tachtig procent van Nederlandse komaf, twintig procent allochtoon.’ Zijlstra splitste ze uit. ‘65 verschillende nationaliteiten. Zo’n groep kun je onmogelijk als één geheel zien’, meent hij. ‘Dat is net zoiets als stellen dat rechters die wél aan ballet hebben gedaan evenwichtiger zijn dan rechters die dat niet hebben gedaan.’ Zijlstra is op 15 april één van de vier deelnemers aan het juristendebat in de Stadsschouwburg in Groningen. Het debat gaat vooraf aan de voorstelling De Twaalf Gezworenen van het NNT.
Leids onderzoek geeft niet de héle werkelijkheid weer, maar dat is misschien ook wel onmogelijk
Zijlstra vindt een medestander in advocaat Niek Heidanus. ‘Vooroordelen spelen wel degelijk een rol. Altijd. Waarom krijgen werkende mensen anders minder vaak celstraf dan mensen zonder werk? Vooroordelen zijn gewoonweg niet uit te sluiten.’ En dan is er nog de taal- en cultuurbarrière. ‘Een verdachte die er onverschillig houding op na houdt tijdens de zitting. Dit kan het uitvloeisel zijn van een cultuur waarin eer erg belangrijk is.’ Het is niet alleen de rechter die dit soort uitingen verkeerd begrijpt. ‘Ik had eens een cliënt die niet kon doordringen tot de deskundige die een psychologisch onderzoek uitvoerde. Dat was wel het geval toen ik een deskundige met dezelfde culturele achtergrond optrommelde.’
Maar, zo stelt de recherche-officier van het Landelijk Parket Oebele Brouwer, zulke onvolkomenheden zijn heel iets anders dan de rechterlijke integriteit ter discussie stellen. ‘En dat doe je wel degelijk als je zegt dat rechters vooroordelen hebben. Dat is nogal wat.’ Maar ook hij erkent dat de cijfers uit Leiden niet de volledige werkelijkheid weergeven en misschien zelfs niet kúnnen weergeven. Brouwer geeft het voorbeeld van een Bulgaarse bende die hier twee á drie weken komt om op rooftocht te gaan. Als ze dan worden opgepakt, zet de politie ze vast. ‘Niet omdat ze Bulgaren zijn, niet omdat de politie racistisch is, maar omdat deze verdachten vluchtgevaarlijk zijn. Maar dat lees je dus niet in de cijfers terug.’ Een andere factor die de cijfers vertroebelt, is de bekendheid met Nederlandse opsporingsmethoden. ‘Veel buitenlandse criminelen weten bijvoorbeeld niet dat de politie gesprekken in auto’s kan afluisteren. Ja, die worden dus eerder in de kraag gevat.’
Rob Keurentjes, voormalig president van de Rechtbank van Groningen neemt het, als een ware wijze rechter op voor de Leidse onderzoekers. ‘Het is goed dat het onderzoek er is. Dat er iemand objectief onderzoekt doet of gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Want het is een belangrijk onderwerp.’
—————————————————————————————————–
Twintig jaar geleden voerde het NNT het stuk De Twaalf Gezworenen al eens uit. De onderwerpen zijn nog even actueel als in 1957, toen 12 Angry Men uitkwam, de film waarop het stuk is gebaseerd. Racisme en vooroordelen zijn problemen die nooit helemaal verdwijnen. De Twaalf Gezworenen is een must-see, en de remake over vijftig jaar waarschijnlijk ook.
