In de supermarkt: een stuk kaas, acht euro, een doosje eieren, vijf. Boodschappen doen is een tranendal. Hoe houd je greep op je uitgaven? Lector Karel Jan Alsem heeft wel ideeën.
Wist je dat je zo’n veertig procent van de boodschappen die je koopt, ter plekke in de winkel uitkiest? Ook al heb je van tevoren goed in je hoofd welke producten je allemaal nodig hebt, supermarkten gebruiken allerlei slimme trucjes om ons zo ver te krijgen dat we steeds meer en steeds duurdere producten pakken. Je denkt misschien je je eigen keuzes maakt, je eigen pad kiest en zelf bepaalt hoe lang je door de supermarkt slentert, maar toch is niets minder waar.
Iemand die daar alles vanaf weet is Karel Jan Alsem, lector Marketing aan de Hanzehogeschool. Hij kent de grote merken en de beïnvloedingsstrategieën die ze gebruiken.
Kunnen supermarkten ons iets laten kopen zonder dat we dat willen?
‘Jazeker! In mijn workshop verleiding in de supermarkt keken we of de deelnemers gevoelig waren voor de marketing van een merk. We lieten ze blind drie soorten cola proeven. Wat bleek? Ook al vonden ze Coca-Cola niet de lekkerste, het bleef hun favoriet. Dat laat in de basis zien dat een merk ons veel meer beïnvloedt dan dat we zelf doorhebben.’
Klanten denken dat ze zelf kiezen, maar dat is dus helemaal niet zo?
‘Wat bekend is onder marketeers en psychologen is dat mensen het grootste deel van hun keuzes onbewust maakt. Dat is eigenlijk een cruciale fout in onze economie, die gaat ervan uit dat mensen rationeel keuzes maken. Dat ze hun keuzes afwegen en alternatieven op een rijtje zetten wanneer ze tussen meerdere merken moeten kiezen. Maar dat is niet zo! Keuzes maken gaat juist veel meer op gevoel, en daar spelen merken op in.’
En ontkennen mensen dan ook dat ze beïnvloed worden?
‘Mensen geven nou eenmaal niet zo graag toe dat ze makkelijk worden beïnvloed. Waarom vind je dit de lekkerste chips? Waarom koop je dit merk bier? Als je mensen zoiets op de persoon af vraagt, dan zullen ze rationele en goed afgewogen antwoorden geven. Die vind ik het lekkerst omdat ik daar goed over na heb gedacht en die is het goedkoopst, zeggen ze dan. Maar eigenlijk hebben die merken gewoon op hun gevoel ingespeeld.’
Kun je een paar trucs noemen die supermarkten en merken gebruiken?
‘Het belangrijkste dat je moet onthouden is dat supermarkten proberen om het onbewuste brein aan te spreken. Een goed voorbeeld daarvan zijn de kleine boodschapjes die bij de kassa liggen en ook de promoschappen, waar acties en bonussen prominent neergezet zijn. Die zijn zo ingericht dat ze proberen om je een impulsaankoop te laten doen.’
Maar hoe kun je er dan voor zorgen dat je daar niet intrapt?
‘Ja, dat is een lastige, zeker voor studenten. Je moet je bewust worden van je onbewuste brein dat keuzes voor jou maakt. Je kent waarschijnlijk wel de tip: ga niet naar de supermarkt met honger. Dat klopt dus echt. Het is typisch een voorbeeld waarbij je onbewuste brein de keuzes maakt waardoor je dingen inslaat die je helemaal niet nodig hebt.’
En wat is dan de ultieme tip om geld te besparen?
‘Planmatig boodschappen doen! Maak een boodschappenlijst en hou je er ook aan. Zo weet je ook zeker dat je alles in huis hebt en hoef je niet meer last-minute bij bezorgservices zoals Gorillas en Flink te bestellen, dat is namelijk hartstikke duur.’
Planmatig inkopen, maar dat is toch ook niet altijd makkelijk?
‘Natuurlijk is dit lastig, en veel studenten zijn niet zo planmatig ingesteld. Je wilt vaak nog last-minute beslissen of je huisgenootje of een paar vrienden kunnen mee-eten. Toch is het goed om het te proberen, aangezien planmatig boodschappen doen betekent dat je je onbewuste brein tegenwerkt, en dat is wat je uiteindelijk wilt bereiken. Als je helemaal de strijd van je onbewuste brein wilt winnen, moet je eigenlijk je boodschappen online bestellen. Impulsaankopen kunnen dan niet en je houdt je écht aan wat je nodig hebt. Maar ik geef toe: ook dat is voor studenten toch wel makkelijker gezegd dan gedaan.’
Dus voor nu? Karel Jan: ‘Word je bewust van je onbewuste brein!’ Dat helpt je in ieder geval verder als je gedachteloos door de supermarkt loopt te slenteren.
Foto (fragment): Anna Shvets
