Steeds minder mbo-studenten maken de overstap naar het hbo. Daar zijn meerdere oorzaken voor en zelfs de hoge kamerhuur speelt mee.
Tamara (19) zit in het derde jaar van de opleiding Elektrotechniek op de Hanze. Voor ze aan Elektro begon heeft ze mbo gedaan. ‘Ik kijk weleens naar vacatures in mijn werkveld. Bijna overal willen ze iemand met mbo-4. Ik hoor wel vaker dat werkgevers liever geen hbo’ers willen, omdat die te duur zijn. Dan denk ik weleens: oké, had ik dit eerder moeten weten?’
Er zijn gewoon minder jongeren, zeker in het Noorden
Sinds 2020 maken steeds minder mbo-studenten de overstap naar het hbo. Op de Hanze schreven zich dat jaar 2520 studenten met een mbo-diploma in. In 2023 was dat beduidend lager, slechts 1968 studenten, een daling van 28 procent. Hanze-woordvoerster Pernille Claessen zegt dat dit te maken heeft met de demografische ontwikkelingen. ‘Er zijn gewoon minder jongeren, zeker in het Noorden. De Regionale Opleidingscentra leveren minder studenten op mbo4-niveau af. Daarmee daalt het aantal potentiële doorstromers naar het hbo.’ In andere woorden: in de vijver waaruit hogescholen vissen, zwemmen minder vissen.
Iedereen zit te springen om vakmensen: de mbo’ers
Een andere reden voor het geringere aantal mbo-doorstromers is dat de arbeidsmarkt een grote behoefte heeft aan mbo’ers. Pernille: ‘Dat zie je terug in het aantal campagnes waarin men jongeren aanmoedigt om een mbo-opleiding te kiezen.’ Omdat de vraag naar vakmensen groot is én het aanbod laag, stijgen de beginsalarissen van mbo’ers.
De acteursopleiding die Mattheüs (27) volgde leverde hem leuke rollen op. ‘Van klussen in de cultuursector kun je echt prima rondkomen. Ik wilde iets doen waar ik gelukkig van werd en dat is me dus gelukt.’ Toch is hij nu weer aan een opleiding begonnen, Communicatie. ‘Voor het geval dat ik eens géén klus heb.’
Voor sommige mbo’er duurt een hbo-opleiding te lang
Ook Leslie (25) had de behoefte om door te groeien. Na zijn mbo-opleiding Sport en Bewegen ging hij aan het werk. ‘Ik was orderpicker, maar die baan gaf me uiteindelijk een gevoel van nutteloosheid. Ik woonde nog bij m’n moeder en wilde graag weer studeren en uit huis.’
Omdat hij vier jaar wel erg lang vond voor nog een opleiding, koos Leslie voor een associatie degree in Sport. Dit is een verkorte hbo-opleiding. (Het aantal mbo’ers die voor een AD kiezen, is de laatste jaren stabiel). ‘De Hanze vindt de AD’s een prima optie, ook voor mbo-studenten die willen doorstuderen’, zegt woordvoerster Pernille Claessen.
Leslie stond een paar jaar geleden trouwens wél op het punt om aan een vierjarige hbo-opleiding te beginnen, maar hij zag daarvan af vanwege de beperkingen die in de coronaperiode golden. ‘In mijn eerste tussenjaar had ik me ingeschreven voor de Pabo. Maar toen bleek dat er heel veel online les zou worden gegeven, heb ik daar toch van afgezien.’
Mbo’ers denken dat het hbo te hoog gegrepen is
Zoals gezegd zijn banen op mbo-niveau financieel aantrekkelijk. ‘Een vriend van mij was naar hbo gegaan om docent Natuurkunde te worden’, zegt Mattheüs, ‘maar toen kreeg hij een baan aangeboden op mbo-niveau waarmee hij veel meer kon verdienen.’ Tamara: ‘Ik heb een kennis die graag wilde doorstuderen. Maar hij heeft het uiteindelijk niet gedaan, omdat ze in zijn vakgebied geen hbo’ers willen.’ Zelf kreeg Tamara snel nadat ze haar mbo-diploma haalde een baan aangeboden. ‘Ik had nog maar net een LinkedIn-profiel aangemaakt of het eerste berichtje kwam binnen.’
Hanzedocent Ergotherapie Agnes Schilder sprak veel oud-mbo’ers voor het onderzoek naar mbo-hbo-doorstroomprogramma’s van het lectoraat Talent en Talentontwikkeling. ‘In een aantal interviews hoorde ik studenten zeggen dat ze maar een mbo’er zijn en dat hun docenten dat beeld bevestigen. Alsof het hbo voor hen buiten bereik is. Terwijl mbo-studenten het vaak erg goed doen op een hogeschool.’
Studeren is zo duur dat mbo’ers éérst geld willen verdienen
Een ander hobbel voor mbo’ers zijn de hoge kosten. Schilder denkt zelfs dat die voor mbo-studenten een hogere drempel kunnen zijn dan voor havo- en vwo-leerlingen, de andere aanstaande hbo-studenten. ‘Het is duur voor mbo-studenten om hbo te doen en als de maatschappij je aanpraat dat je langer over je studie zult doen, zou dit je weleens kunnen tegenhouden.’
Tamara kan zich daar wel herkennen. ‘Ik heb het geluk gehad dat mijn moeder me ondersteunt. Of ik eraan begonnen was als ik die steun niet had gehad… ik weet niet.’ Volgens Schilder kiezen veel mbo-afgestudeerden ervoor om meteen te gaan werken. ‘Ik heb een aantal mbo-studenten gesproken die hbo wilden doen, maar alleen al vanwege de woonomstandigheden besloten om eerst geld te gaan verdienen.’
Dat is precies wat Leslie deed. ‘Toen ik begon, kon ik de opleiding betalen, want ik had werk. Maar als je een jaar of 18, 19 bent en je ziet hoe duur de kamers in Groningen zijn… Dan wordt het lastig, zeker wanneer je niet op je ouders kunt terugvallen.’
Foto: hbo-studenten met een mbo-diploma op zak. Leslie (links) en Tamara (rechts)
