De laatste hoogleraar Fries is met pensioen. Komt er een opvolger? Op de kroeg van studentenvereniging Bernlef vreest men van niet.
Goffe Jensma is met pensioen. Een opvolger voor de afgezwaaide hoogleraar Friese Taal en Letterkunde komt er op korte termijn niet. Géén hoogleraar Fries! Dat is regionaal en nationaal nieuws, ook in Den Haag staat het onderwerp op de agenda.
Op de Friese studentenvereniging F.F.J. Bernlef is men al jaren ongerust. ‘Dit kan de eerste grote stap zijn op weg naar het uitsterven van de Friese taal’, zegt bestuurslid Hidde van der Weg somber.
Iedereen kijkt naar dezelfde kant van de kroeg, daar ligt het Mekka van Friesland: Makkum
Het is bijna middernacht bij de Feriening Foar Fryske Jongerein in de Tuinstraat in Groningen.
‘Wat is de OMT?’, vraagt de barvrouw. Een ander reageert: ‘Nog drie minuten.’ OMT staat voor officiële magnetrontijd. Om twaalf uur precies begint iedereen namelijk luidkeels het Friese volkslied te zingen. Daar gaan ze. Iedereen kijkt naar één kant van de kroeg, want daar ligt het Mekka van Friesland: Makkum. Met het vuistje of platte hand op de borst zingen ze de coupletten uit hun hoofd, of ze lezen mee met de songtekst op de muur. Frysk bloed tsjoch op. Een hampel zegt lachend: ‘Tja, nu lijken we misschien wel een beetje op een sekte.’ Voor de zekerheid haalt Hanzestudent Lucas Google erbij: ‘Hampel betekent letterlijk kluns, zo wordt een feut genoemd.’
Slechts één derde van de studie Minorities and Multilingualism is ingeruimd voor Frysk
‘Een fulltime hoogleraar gaat weg en we krijgen er een parttime universitair docent voor terug’, zegt Sierd Prins, ‘een enorme terugslag.’ Sierd is derdejaars Minorities and Multilingualism aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij vindt het spijtig, maar de eerste stap is volgens hem tien jaar geleden al gezet. In 2012 verdween de bachelor Fries. M&M kwam daarvoor in de plaats en in die bacheloropleiding maakt Fries maar één derde van het curriculum uit. (En op de Hanze studeren wel veel Friese studenten, maar Frysk staat nergens op het lesrooster).
In de Tuinstraat is het mogelijke einde van de leerstoel Fries hard aangekomen: ‘Je ziet dat dat wel wat doet met de leden’, zegt Hidde. Lucas, die Sociaal Juridische Dienstverlening aan de Hanze studeert, hoort discussies op de soos en in de groepsapp van de vereniging kwam het probleem ruimschoots aan de orde. De vereniging is volgens Lucas een goede uitlaatklep.
Sierd Prins zit soms als enige student in de collegebanken
Sierd volgt twee Friese vakken in zijn eentje en één vak met twee anderen. Of dat wel uit kan, twee van die privélessen? De RUG krijgt veel subsidie van het rijk en de provincie, financieel gezien voorziet hij geen problemen. Dat er in de toekomst helemaal geen opties zouden zijn om Fries te studeren, kan Sierd zich niet voorstellen. Ook al omdat er veel vraag is naar Friestalige docenten, journalisten, archivisten, onderzoekers en beleidsmakers. Er staat dus een baan voor Sierd klaar als hij is afgestudeerd, maar dat is niet de reden waarom hij voor een Friestalige track koos. Hij heeft een passie voor het Fries: ‘Dat is toch cool!’
Bestuurslid Hidde van der Weg vindt dat de RUG zich verantwoordelijk mag voelen voor het behoud van de Friese taal en cultuur. ‘Ze profileren zich als dé universiteit van het noorden en liggen het dichtst bij Friesland, en Groningen is de stad met de grootste Friese studentenvereniging. Dus als er een plek is waar je je sterk moet maken voor het behoud van het Fries, dan is het hier.’
De voertaal op de soos is Fries, maar de taal korrekt skriuwen is lastig
De bestuursleden van Bernlef hallen alles uit de kast om de Friese taal en cultuur in stand te houden. Heel veel leden hebben moeite met correct Fries schrijven. Daarom biedt Bernlef in het voorjaar weer een cursus Fries aan. De voertaal op de soos is Fries en de leden verbeteren elkaar geregeld in de Whatsapp-groepsapp. Bernlef heeft volgens de bestuursleden een aantal taalnazi’s die de flaters verbeteren. Door te doen, leer je gaandeweg: iedereen bij de vereniging moet wel een keertje notuleren.
De Friese cultuur treft men ook aan bij spelletjes als spijkerslaan en barklúnen. Lucas doet het even voor. Circus Renz van DJ Goldfinger staat aan. Zodra het liedje stilvalt, kruipen de spelers over de bar, naar een shotje Sonnema Beerenburg uiteraard. Vervolgens kruipen ze naar een bak die getrokken moet worden. Lucas wint met gemak. Hij is niet voor niks kampioen barklúnen van alle Groninger studentenverenigingen 2022.
Draakjefleanen en fibraasjes, lekker Frysk prate yn Grins
Naast barklúnen heeft Lucas ook een passie voor Friese woorden die niemand gebruikt. Draakjefleanen betekent bijvoorbeeld vliegeren. Ook wil hij graag fibraasjes toevoegen aan de Friese Dikke van Dale, zijn zelfbedachte woord voor goede vibes.
Bij Bernlef kun je als Fries jezelf zijn. ‘De kroeg is dé plek waar je Frysk kan praten in Grins’, zegt Commissaris Intern Machteld Stegenga. Maar naast het goede doel, het behoud van de Friese taal en cultuur, strijken de Fryske jongerein er ook en vooral neer ‘om gewoon lekker een biertje te drinken’, zegt Machteld. ‘Tsjoch!’
